Evaluatie van Preventieve Ondersteuning ... - Trimbos-instituut

SAMENVATTING
Preventieve ondersteuning voor mantelzorgers staat centraal in deze thesis. Mantelzorgondersteun‐
ing om overbelasting te voorkomen staat hoog op de agenda bij het ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport (VWS). Ruim 450.000 mantelzorgers in Nederland ervaren een ernstige belasting of
overbelasting. Tijdige inschakeling van ondersteuning kan overbelasting voorkomen. Mantelzorgers
blijken echter lang niet altijd (tijdig) gebruik te maken van het beschikbare ondersteuningsaanbod.
Een substantiële groep mantelzorgers ontvangt geen ondersteuning, terwijl zij daar wel behoefte aan
hebben. Preventieve ondersteuning kan ervoor zorgen dat mantelzorgers tijdig hulp inschakelen als
dat nodig is. De methodiek ‘Preventieve Ondersteuning Mantelzorgers’ (POM) is hiervoor bedoeld.
POM richt zich op vroegsignalering van mantelzorgers in de gezondheidszorg en het wegnemen van
belemmeringen voor het inschakelen van ondersteuning met als doel overbelasting te voorkomen. In
2009 en 2010 is POM geïmplementeerd in verschillende instellingen in de geestelijke gezondheids‐
zorg (GGZ). Dit onderzoek richt zich op de evaluatie van POM onder mantelzorgers van mensen met
psychische problemen. De volgende onderzoeksvragen staan centraal in deze thesis:
– In hoeverre is bij POM sprake van vroegtijdige opsporing van mantelzorgers van mensen met
psychische problemen?
– In hoeverre neemt POM belemmeringen weg voor het inschakelen van ondersteuning bij
mantelzorgers van mensen met psychische problemen?
– In hoeverre wordt POM gewaardeerd door mantelzorgers van mensen met psychische proble‐
men?
– In hoeverre is de POM‐methodiek geschikt voor mantelzorgers in het algemeen?
In totaal dertien mantelzorgers vertelden tijdens elf interviews over hun ervaringen met POM. De
mantelzorgers zijn geworven via een psychiatrisch ziekenhuis die hen het POM‐aanbod deed.
Vroegtijdige opsporing
Uit het onderzoek blijkt dat een deel van de mantelzorgers niet vroegtijdig wordt opgespoord via de
(nieuw ingeschreven) cliënten van een psychiatrisch ziekenhuis. Sommige mantelzorgers ervaren
overbelasting in het stadium van het POM‐aanbod of in het stadium vóór het POM‐aanbod. Bij
sommige mantelzorgers is sprake van een zorgverloop van meerdere jaren voordat het POM‐aanbod
plaatsvindt.
Wegnemen van belemmeringen
Sommige mantelzorgers schakelen naar aanleiding van POM direct ondersteuning in. Andere mantel‐
zorgers schakelen geen ondersteuning in als direct gevolg van POM, maar voelen zich op een later
moment gesterkt om ondersteuning in te schakelen. Mantelzorgers die niet direct ingaan op het
ondersteuningsaanbod hebben in het stadium van POM geen ondersteuningsbehoefte omdat zij
bijvoorbeeld adequate steun in hun eigen omgeving ondervinden. Een andere reden om na POM geen
ondersteuning in te schakelen is dat de mantelzorger het alleen hoopt te redden. Mantelzorgers
ervaren na POM ondersteuning op het gebied van bereidwilligheid, kennis, bestaande mogelijkheden
en voorbereiding bij het inschakelen van ondersteuning. Echter op al deze vlakken blijven enigszins
belemmeringen aanwezig.
Waardering
POM en haar verschillende elementen – de actieve benadering vanuit de instelling, het gebruik van
de EDIZ‐vragenlijst, het bespreken van ervaren knelpunten en ondersteuningsbehoeften, de
schriftelijke informatie en de follow‐up – worden over het algemeen positief gewaardeerd door
mantelzorgers. Belangrijke kanttekeningen zijn dat sommige mantelzorgers informatie missen over
ondersteuningsmogelijkheden en dat extra gesprekken of hulp bij het inschakelen van verdere
ondersteuning worden gewaardeerd door sommige mantelzorgers.
Geschiktheid voor mantelzorgers in het algemeen
Voorgaande resultaten zijn voorgelegd aan een expert op het gebied van POM en mantelzorgers van
mensen met fysieke problemen. De expert constateert dat de resultaten zeer herkenbaar zijn. De
2