Evaluatie van Preventieve Ondersteuning ... - Trimbos-instituut

More documents

Recommendations

Info

Sinds 1 januari 2007 is 'mantelzorg' een onderwerp waar beleid op gemaakt moet worden. 'Mantelzorg' is in de Wet maatschappelijke ondersteuning opgenomen als een prestatieveld. De Wet verplicht lokale overheden bij te dragen aan het ondersteunen van mantelzorgers zodat zij hun zorgtaken kunnen blijven vervullen. De belangrijkste doelen daarbij zijn: het voorkomen van overbelasting, het bieden van adequate ondersteuning en het bevorderen van de emancipatie en participatie van mantelzorgers (VWS, 2007). Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport duidt daarbij acht essentiële onderdelen van (lokale) mantelzorgondersteuning aan, de zogenaamde basisfuncties (VWS, 2009). Tabel 1 geeft aan de hand van deze basisfuncties een overzicht weer van de huidige verschillende vormen van mantelzorgondersteuning. 2.2 Het inschakelen van ondersteuning Recent onderzoek (Linders, 2010) laat zien dat mantelzorgers zeer terughoudend zijn met hulp inschakelen. Van Male et al. (2010) spreken over het bestaan van zogenaamde 'zorgmijders': mantelzorgers die geen hulp accepteren en alles zelf willen doen. Anderen staan heel anders tegenover hulp inroepen; zij accepteren op een bepaald moment dat ze hulp nodig hebben, winnen informatie in en regelen hulp. Onderzoek naar de ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers laat zien dat deze zeer divers is, zowel voor de soort voorzieningen als de mate van ondersteuning (De Boer & Van Campen, 2009; Koopmanschap et al., 2004). Uit een enquête van het SCP (De Boer & Van Campen, 2009) blijkt dat bijna de helft van de mantelzorgers behoefte heeft aan ondersteuning. Eén op de tien heeft veel behoefte aan informatie en advies over de mantelzorg die zij zelf geven. Opmerkelijk is dat een substantiële groep mantelzorgers geen mantelzorgondersteuning ontvangt, terwijl zij daar wel behoefte aan hebben. Mantelzorgers beschouwen zichzelf volgens Harding en Higginson (2001) niet snel als hulpbehoevend; zij maken hun eigen behoeften ondergeschikt aan de naaste voor wie ze zorgen en/of onderkennen hun eigen behoeften niet. Ook Linders (2010, p. 224) geeft aan dat mantelzorgers met name zijn gericht op de hulpvraag van de naaste voor wie ze zorgen: Mantelzorgers zijn [namelijk] vooral gefocust op de hulpvraag van degene die zij verzorgen en gaan voorbij aan hun eigen hulpbehoefte. Zij zien zichzelf veelal niet als hulpvrager en zullen hun behoefte aan ondersteuning niet uit zichzelf onderkennen. Deze groep zal dan ook niet bereikt worden met websites, mantelzorgdagen, campagnes of folders. Als de mantelzorger realiseert dat hij of zij zelf ook hulpbehoevend is, dan is de stap van behoefte naar gebruik niet gemakkelijk te nemen. Kempkes (2000) noemt drie drempels voor gebruik van het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers. Ten eerste moeten mantelzorgers ‘weten’ dat er mogelijkheden voor ondersteuning bestaan. Ten tweede moeten mantelzorgers van dat aanbod gebruik ‘willen’ maken, wat door schroom, gebrek aan vertrouwen of het idee dat het extra tijd kost wordt belemmerd. Ten derde moeten mantelzorgers van het aanbod gebruik ‘kunnen’ maken; het aanbod moet beschikbaar zijn en aansluiten op de ondersteuningsbehoefte. Een internationale literatuurstudie van Brodaty et al. (2005) laat ongeveer dezelfde redenen van mantelzorgers zien om geen steun in te schakelen: gebrek aan bereidwilligheid, aan kennis en aan mogelijkheden tot gebruik. Tabel 2 weergeeft een typologie van mantelzorgers die geen gebruik maken van ondersteuningsdiensten (Brodaty et al., 2005). Onderzoek onder Nederlandse mantelzorgers laat gelijke redenen zien (De Boer & Van Campen, 2009; Knapen et al., 2003). Een belangrijke reden om geen gebruik te maken van ondersteuning is de onbekendheid met vormen van ondersteuning. Bovendien vragen mantelzorgers vaak geen ondersteuning omdat ze de eigen hulpvraag als een teken van mislukking zien of omdat de inzet van ondersteuning schuld‐en‐schaamtegevoelens oproept. Sommige mantelzorgers geven aan dat ze geen vreemden in huis willen. Ook de hulpbehoevende kan weerstand bieden, omdat hij of zij bijvoorbeeld geen hulp van vreemden wenst. Sommige mantelzorgers geven als reden dat de ondersteuningsvoorziening niet aansloot op hun behoefte. Daarnaast zien sommige mantelzorgers knelpunten in de toegankelijkheid; zij denken bijvoorbeeld niet in aanmerking te komen. 17
Tabel 2. Typologie van mantelzorgers die geen gebruik maken van ondersteuningsdiensten Mantelzorger Karakteristieken Redenen Kan het aan op dit moment • Laag niveau van belasting • Zorgt voor iemand met laag niveau van beperkingen • Adequate informele steun • Laag niveau van belasting • Zorgt voor iemand met hoog niveau van beperkingen • Grote mantelzorgvaardigheden Wil niet gebruik maken van ondersteuningsdiensten Kenmerken van ondersteuningsdiensten belemmeren gebruik Weet niet van bestaan ondersteuningsdiensten af Bron: Brodaty et al. (2005, p. 539) • Hoog niveau van belasting • Zorgt voor iemand met hoog niveau van beperkingen • Gebrek aan informele steun • Onwillig jegens gebruik van diensten • Hoog niveau van belasting • Variërende niveaus van beperkingen • Bereid om gebruik te maken van ondersteuningsdiensten • Variërende niveaus van beperkingen • Variërende niveaus van belasting 18 • Kan het aan op dit moment • Adequate familiesteun • Ontkenning van behoefte • Inbreuk van privacy • Wil geen tussenkomst van anderen • Angst voor verlies van rol • Zorgontvanger weigert • Gebrek aan kennis over in aanmerking komen en geschiktheid • Geen aansluiting op behoeften • Diensten niet beschikbaar • Ongelegen bedrijfsuren • Zorgen over kwaliteit van zorg • Kosten • Geen kennis over diensten • Ligt buiten systeem van diensten Achterliggende redenen voor bijvoorbeeld ‘geen vreemden in huis willen‘ zijn complex. Morele, emotionele en sociale betekennissen van zorg liggen achter dergelijke opvattingen (Hochschild, 2003). Familiale onafhankelijkheid en waardigheid van de hulpbehoevende kunnen bijvoorbeeld belangrijke achterliggende principes van de mantelzorger zijn (Chattoo & Ahmad, 2008). Hochschild (2003) en Tonkens et al. (2009) maken inzichtelijk hoe betekenissen die de mantelzorger aan de zorg geeft, inspelen op het gebruik van ondersteuning. Op basis van haar vele kwalitatieve studies naar de taakverdeling rond zorg en huishouden van heteroseksuele stellen stelt Hochschild (2003) dat de taakverdeling en afstemming van zorg een weinig zakelijke aangelegenheid vormen. Het valt niet te begrijpen door afspraken te reconstrueren, maar wel door te achterhalen wat de morele, emotionele en sociale betekenissen van zorg zijn. Deze betekenissen zijn afhankelijk van het referentiekader van de mantelzorger. Of iemand het normaal vindt om de enige mantelzorger in de familie te zijn bijvoorbeeld, hangt af van hoe hij/zij dat zelf ziet en waarmee hij/zij zichzelf vergelijkt (Tonkens et al., 2009). Het referentiekader bestaat uit “framing rules” en “feeling rules”. Feeling rules zijn volgens Hochschild de “bottom side” van het referentiekader; het zijn de richtlijnen voor de beoordeling of bepaalde gevoelens gepast of ongepast zijn voor de situatie. Framing rules bepalen hoe betekenis wordt gegeven aan situaties of hoe situaties beleefd worden (Hochschild, 2003). Hochschild (2003) onderscheidt drie soorten framing rules: morele, historische en pragmatische. Tonkens et al. (2009) presenteren hierbij treffende voorbeelden rondom mantelzorg. Morele framing rules hebben betrekking op wat men als plicht ziet voor zichzelf, anderen of de samenleving (bijv. ‘Als oudste dochter hoor ik het leeuwendeel van de mantelzorg te leveren’, ‘Ik betaal me blauw aan belasting en premie, dan mag ik er toch wel op rekenen dat er voldoende zorg is als ik die nodig heb’). Historische framing rules hebben betrekking op (de eigen) geschiedenis (bijv. ‘Ik heb het veel beter dan mijn moeder, want die mocht helemaal niet werken, terwijl ik wel veel zorg
Page 1 and 2: Evaluatie van Preventieve Ondersteu
Page 3 and 4: MSc Thesis Leerstoelgroep Sociologi
Page 5 and 6: 10. Geschiktheid voor mantelzorgers
Page 7 and 8: SAMENVATTING Preventieve ondersteun
Page 9 and 10: INLEIDING Het Nederlandse overheids
Page 11 and 12: THEORETISCH KADER 1. Waarom dreigt
Page 13 and 14: volgens hen nodig is om adequate zo
Page 15 and 16: onderzoek is echter verricht onder
Page 17 and 18: 'ernstig belast' zowel zwaar als ov
Page 19 and 20: Bovendien laten Caserta et al. (199
Page 21: 2. Hoe kan overbelasting van mantel
Page 25 and 26: 2.3 Het effect van ondersteuning Ov
Page 27 and 28: 3. Conceptueel model voor het voork
Page 29 and 30: Een eerste drempel is dat mantelzor
Page 31 and 32: 4.1.2 Transtheoretisch model voor g
Page 33 and 34: POM‐methodiek verslag gedaan van
Page 35 and 36: deze vlak na de intake van de naast
Page 37 and 38: Bovendien is het gesprek alleen aan
Page 39 and 40: het POM‐aanbod. Om deze reden ont
Page 41 and 42: RESULTATEN 6. Kenmerken respondente
Page 43 and 44: Tabel 6. Kenmerken zorgsituatie R W
Page 45 and 46: 7. Vroegtijdige opsporing In dit ho
Page 47 and 48: Ja, ik kwam nog beneden en ik zat a
Page 49 and 50: 8. Wegnemen van belemmeringen voor
Page 51 and 52: Ondersteunend netwerk Een aantal re
Page 53 and 54: Box 1. Zorg goed voor jezelf Boodsc
Page 55 and 56: … dat ik in een gat zou vallen, w
Page 57 and 58: [Naam zorgontvanger] is in de war.
Page 59 and 60: hoeverre POM bijdraagt aan het voor
Page 61 and 62: Ondersteuning op het gebied van ‘
Page 63 and 64: 8.2.5 Conclusie Tot slot volgt in d
Page 65 and 66: geen ondersteuning nodig hadden aan
Page 67 and 68: 9. Waardering Dit hoofdstuk gaat ov
Page 69 and 70: 9.3.2 Element: EDIZvragenlijst Wa
Page 71 and 72: dat zij er al zoveel van af wist (R
Page 73 and 74:
Alle respondenten waarderen de gesc
Page 75 and 76:
Het zou van mij nog veel uitgebreid
Page 77 and 78:
omdat het POM‐aanbod volgens haar
Page 79 and 80:
dat de mantelzorgers ook goed voor
Page 81 and 82:
11. Conceptueel model Het conceptue
Page 83 and 84:
Als ik echt hulp voor mezelf nodig
Page 85 and 86:
haar ervaren overbelasting (na de t
Page 87 and 88:
vragen (bijv. het bespreken van kne
Page 89 and 90:
13. Discussie 13.1 Aanvulling op ee
Page 91 and 92:
Mantelzorgers die tijdens het POM
Page 93 and 94:
LITERATUURLIJST Archbold, P. G. (19
Page 95 and 96:
Luijkx, K. G. (2001). Zorg; wie doe
Page 97 and 98:
BIJLAGE I Uitvoering POM II Informa
Page 99 and 100:
II Informatieformulier Evaluatie va
Page 101 and 102:
III Toestemmingsverklaring TOESTEMM
Page 103 and 104:
II Spontane reactie o Kunt u zelf i
Page 105 and 106:
V POMaanbod respondenten Overzich
show all

Evaluatie van Preventieve Ondersteuning ... - Trimbos-instituut

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?