Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Bij sociale bewegingen en crisismakelaardij ligt de nadruk op ‘waardegeorienteerde
acties’ die het protest bepalen. Participanten hechten daarbij veel
belang aan de gestelde doelen en de ideologie van het protest. Bedoeld
worden hier die bewegingen die net als klokkenluiders vooral vanuit morele
overwegingen handelen en de mogelijkheid bieden aan deelnemers om hun
ongenoegen te uiten over bepaalde misstanden in het publieke domein.
Daartoe behoren ook gespreksgemeenschappen, zoals de chat communities
van jonge meiden over het HPV vaccin.
Om inzicht te krijgen in hoe mensen een crisis aan de kaak stellen keek ik
naar de discursieve activiteiten van crisismakelaars. De identiteit van een
klokkenluider of sociale beweging is er niet vanzelfsprekend, maar die moet
je zien op te bouwen door discursief werk te verrichten. Pas in de interactie
blijkt of in de oren van betrokkenen de klok geluid is, of het protest wordt
ondersteund. Ik heb gekeken naar de wijze waarop de communicatieprofessional
bij het analyseren van uitingen van crisismakelaars behulpzaam
kan zijn door eerst te begrijpen hoe er duiding aan een probleem wordt
gegeven. Het idee is dat de communicatieprofessional het werk van een
crisismakelaar kan opmerken en zo ‘de crisispraktijk’ beter leert begrijpen
ten dienste van zijn organisatie. De communicatieprofessional kan leren
van de interactionele problemen van crisismakelaars en zo ook beter met
hen – en hun eventuele achterbannen – in contact komen.
Discoursanalyse
Zowel in perspectief als in methode, anlyseert dit onderzoek interactionele
activiteiten van individuen en groepen van individuen die risico’s aan de
orde stellen. Ik gebruikte daartoe discoursanalyse, een perspectief dat taal
in haar alledaagse context bestudeert (Wetherell & Potter, 1992; Edwards &
Potter, 1992; Potter, 1996; Edwards, 1997; te Molder & Potter, 2005). Discoursanalyse
is een benadering die bij uitstek geschikt is voor het analyseren
van alledaagse communicatieprocessen en de sociale functies van taal
(Lamerichs, Koelen & te Molder, 2009). Discoursanalyse gaat niet uit van de
veronderstelde intenties van mensen, maar kijkt naar wat er in interacties
gebeurt, hoe intenties daar zichtbaar worden. Vervolgens bekijkt de discoursanalyticus
wat interactionele effecten zijn van uitingen (zoals besproken
is in hoofdstuk 4).
Ik koos voor een bepaalde vorm van discoursanalyse en dat is het perspectief
van de discursieve psychologie. Een belangrijk uitgangspunt bij deze
benadering is dat taal niet louter een abstractie is van woorden en betekenissen,
maar een vorm van sociaal handelen die afhankelijk is van de setting
waarin het door mensen gebruikt wordt. In de discursieve psychologie
154