Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Deze benaderingen echter, kunnen niet goed beschrijven en verklaren
waarom mensen in verschillende interacties zelf betekenissen creëren en
hoe betekeniskaders ontstaan (Potter, 1996, zie ook te Molder, 2009). Discoursanalyse
zoals gebruikt in dit onderzoek wijkt af van deze opvattingen.
In het perspectief dat ik in deze studie hanteer wordt de betekenis van
teksten niet opgevat als een vanzelfsprekendheid, maar wordt deze geproblematiseerd.
Daarbij gaat de aandacht uit naar de manier waarop mensen
betekenis maken terwijl ze communiceren, waarop ze bepaalde interactionele
doelen willen bewerkstelligen met taal. Discourse betekent ook
‘taalgebruik in een situatie’ en heeft betrekking op hoe mensen met elkaar
praten, discussiëren of schrijven. Bij deze benadering van discoursanalyse
wordt onderzoek verricht naar taal als middel om sociale activiteiten te
realiseren in interactie met anderen (zie voor een uitgebreide beschrijving
van dit perspectief Wetherell & Potter, 1992; Edwards & Potter, 1992;
Potter, 1996; Edwards, 1997; te Molder & Potter, 2005; te Molder, 2009).
In de hiernavolgende paragrafen bespreek ik de principes en achtergronden
van discoursanalyse.
Discursieve psychologie
Jonathan Potter & Derek Edwards zijn de grondleggers van de zogeheten
discursieve psychologie. De discursieve psychologie is ontwikkeld vanuit
het discoursanalytisch- repertoire onderzoek van Gilbert en Mulkay (1984)
en toegepast op de sociale psychologie door Potter & Wetherell. Net als
conversatie analytici zijn discursieve psychologen geïnteresseerd in empirisch
onderzoek van zogenaamd natuurlijk interactiemateriaal dat niet voor
onderzoeksdoeleinden tot stand is gekomen (te Molder, 2009). Zij werken
vanuit gedetailleerde transcripten van audio- of video-opnames van
natuurlijke settingen als gesprekken tussen vrienden, therapiesessies of
maaltijdgesprekken. Van belang is dat er geen bewerking of samenvatting
van het materiaal wordt gemaakt en uitingen in hun oorspronkelijke vorm
worden bestudeerd.
Over het analyseren van conversatie in een natuurlijke setting schreef
Harvey Sacks:
‘If we are to understand and analyse participants own concepts and
accounts, then we have to find and analyse them not in response
to our research questions, but in the places they ordinarily and
functionally occur – in the activities in which they’re employed’
(Sacks, 1992, p.27).
Het gedachtegoed van Sacks over observaties in het dagelijks leven is
in de discursieve psychologie een belangrijk uitgangspunt. Het impliceert
dat data verkregen uit het leven van alledag worden geanalyseerd. Er vindt
57