Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

uitspraken zien hoe zij de voorgaande beurt hebben opgevat en wat het
effect daarvan is. Discoursanalyse beschrijft de ‘next turn proof procedure’:
door te kijken naar de volgende beurt zien we welk sociaal effect de spreker
bereikt (te Molder, 2009).
2 Constructie
Taal in alledaagse situaties lijkt vaak ongestructureerd, maar het tegengestelde
is het geval. Alledaags taalgebruik is zeer gestructureerd tot in het
kleinste detail. Zo zijn er conventies over hoe we met elkaar praten, bijvoorbeeld
over wie wanneer aan de beurt is in een gesprek. Deze conventies
hanteren we bewust of onbewust. Dergelijke impliciete regels en afspraken
over hoe we in gesprek zijn, vallen vaak pas op wanneer we ons er niet aan
houden, zoals het voor onze beurt praten.
Discoursanalyse werkt met twee niveaus van discourseconstructie:
– Het eerste niveau heeft betrekking op de manier waarop
discourse geconstrueerd wordt zoals uit woorden, idioom en
retorische ontwerpen.
– Het tweede niveau gaat over de wijze waarop in discourse versies
van de wereld worden geconstrueerd.
De discursieve psychologie benadert constructie anders dan door de
cognitieve psychologie die de manier waarop mensen de werkelijkheid
construeren vooral als een informatieverwerkend proces opvat. ‘Whereas
cognitive constructionists tend to focus on social relationships and social
perception, discourse constructionists focus on people practices’ (Potter,
2004, p.610). Cognitief psychologen bekijken de reacties van respondenten
in bepaalde settings via bepaalde cognitieve psychologische categorieën,
terwijl discursief psychologen psychologische entiteiten als veronderstellingen,
gevoelens en intenties behandelen als producten van discourse.
Psychologische fenomenen zoals herinneringen, attitudes, attributies en
identiteiten worden eveneens als discursieve praktijken beschouwd (Horton
Salway, 2001, p.248). Zo kunnen mensen in interacties hun onschuld
tonen door te zeggen dat hun geheugen ze in de steek laat, hun expertise
tonen door een bepaalde identiteit op te bouwen of authenticiteit suggereren
door emotioneel taalgebruik.
3 Retorische aspecten
Een van de meest belangrijke kenmerken van beschrijvingen van de werkelijkheid
is dat deze ook op een andere manier kan voorgesteld (Edwards,
1997, p.8). Dit ‘retorische principe’ houdt in dat men bij het bestuderen
van een tekst of gesprek vraagt: ‘Welke versie (van een beschrijving of een
62