Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

on van informatie zijn, een extra instrument bij de controle van complexe
organisaties en bij de preventie van corporate risks’ (Bovens 1990, p.268).
Als legitimatie leidt tot regulering, dan dreigt volgens sommigen weer het
gevaar van overregulering. Zo zegt van Gunsteren dat ‘pogingen tot directe
controle doorgaans de zelforganisatie en de vruchten daarvan vernietigen’
(van Gunsteren 2006, p.60). Ofwel, regulering werkt dus niet altijd. Omdat
organisaties van nature geneigd zijn tot organiseren, ontstaat hier een lastig
dilemma voor zowel de organisatie als de communicatie. Voor het goed
doen slagen van de doelen van een organisatie zijn klokkenluiders wel een
potentiële belangrijke bron van informatie.
Er kan bij het klokkenluiden veel mis gaan. Zo kan bij wijze van spreken,
het geluid van de klokkenluider niet worden gehoord omdat het te zacht
is, omdat het signaal niet wordt opgepikt door de omgeving of omdat het
verloren gaat temidden van andere prikkels die de aandacht vragen. Maar
klokkenluiden kan ook overdreven zijn omdat: a) er te vaak wordt geluid en
b) men te veel misbaar maakt. Het gevolg kan zijn dat het klokkenluiden tot
een vorm van token-protest verwordt, een protest dat beleefd wordt aangehoord
door de omgeving, waarna men weer overgaat tot de orde van de
dag (Bovens, 1990). Klokkenluiden kan bovendien leiden tot openbaring van
gegevens die om goede reden, zoals veiligheid of privacy, geheim hadden
moeten blijven (Bovens, 1990, p.267).
Een klokkenluider loopt ook de kans op specifieke beschuldigingen van
onverantwoordelijkheid voor de publieke zaak omdat het openbaar maken
van een crisis veel effecten teweeg kan brengen. Zo heeft klokkenluiden niet
alleen betrekking op iets dat naar buiten moet worden gebracht, het aan de
kaak stellen van een ernstige bedreiging van een bepaalde basisstructuur
of op fundamentele waarden en normen van een bepaald sociaal systeem,
maar ook op de klokkenluider zelf.
De crisisliteratuur beschrijft klokkenluiders enerzijds positief met kwalificaties
als loyaal, integer, ijverig, met sterk gevoel voor rechtvaardigheid
en trouw, anderzijds met minder positieve omschrijvingen als narcistisch,
zwartgallig, disloyaal (van Es, 2004). Eén van de vragen in deze studie is ook
‘hoe voorkomt een klokkenluider dat hij niet voor iemand met een negatieve
identiteit wordt gehouden en hoe krijgt hij zijn uiting over het voetlicht’?
Problemen voor sociale bewegingen
Sociale bewegingen kenmerken zich ook door een zekere mate van organisatie
en duurzaamheid en kennen daarbij een cyclisch karakter (Klandermans,
1996). Vooral dit laatste aspect, het cyclische karakter van een beweging,
heeft betrekking op de mobilisatie en participatie van een achterban.
Groei en krimp van het ledenaantal verloopt veelal in golfbewegingen.
53