Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Bij het thema verantwoordelijkheid en aanspreekbaarheid betrek ik het
concept ‘footing’ uit de theorie van Goffman (1981). Dit concept is van
belang omdat het aandacht heeft voor de afstand die participanten innemen
ten op zichte van een descriptie. Goffman heeft het thema aangepakt
door te kijken naar de rollen in de interactie. Hij karakteriseert de wijze
waarop participanten in een gesprek zich opstellen of verbonden zijn met
wat er gezegd wordt als footing. Hij onderscheidt daarbij drie rollen:
de animator, degene die de woorden zegt; de author, de bedenker van de
formuleringen en de principal, de bedenker van de inhoud van wat er
gezegd wordt.
Deze rollen kunnen worden geïdentificeerd door de volgende vragen
te stellen:
1 wie doet feitelijk de uiting? (animator)
2 wie is verantwoordelijk voor de formulering? (author)
3 wiens bedoeling, standpunt, visie wordt tot uitdrukking gebracht?
(principal).
Goffman onderscheidt deze rollen om het zogenaamde ‘participation
framework’ van communicatie te kunnen beschrijven: in welke rol
(‘footing’) nemen participanten deel en welke ‘autoriteit’ staat achter
hun gedrag?
Onderstaand fragment is een voorbeeld van Potter. Een paar studenten
discussiëren over een verdacht geluid buiten hun flat:
Becky: oi (.) sh shh (.) it could have been that
Neil: NO that’s not making a noise
Alan: no (.) something outside (o.4) it was
definitely outside
Diane: Neil you’ve got shoes on
Op het einde van dit tekstfragment adresseert Diane haar uiting aan Neil
met: ‘Neil you’ve got shoes on’. Zij gebruikt hier geen expliciete formulering
voor haar verzoek aan Neil om naar buiten te gaan en zo te achterhalen
waar het geluid vandaan komt. In plaats daarvan wordt een descriptie
gebruikt waarbij Neil wordt geïdentificeerd als iemand die op dat moment
het meest in staat is naar buiten te gaan. De reden hierachter is dat blijkbaar
een dergelijk direct verzoek gevoelig ligt. Het geen toeval is dat deze
uitspraak zo indirect wordt gedaan omdat de handeling die hier wordt verricht
nogal delicaat is. Diane loopt hier het risico als een lafaard of egoïst
over te komen (Potter, 1996).
Footing heeft dus betrekking op de relationele afstand die taalgebruikers
hebben bij de descripties die ze doen. In hoeverre zijn ze betrokken bij
de claims die ze maken? Of, zoals Potter (1996) zegt: ‘People make their
65