Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Hoofdstuk 6 en 7 vormen het empirische gedeelte van deze studie. Uit
de analyse blijkt de crisismakelaars drie belangrijke discursieve activiteiten
verrichten. Dit zijn: 1. het aantonen van de geldigheid van het probleem,
2. het opbouwen van de geloofwaardigheid van de boodschapper en
3. het geloof scheppen in een oplossing.
De analyse laat zien dat Sjamaar de omgeving indirect medeverantwoordelijk
maakt voor de oorzaak van het probleem, fatalisme toont en
geen oplossingsperspectief biedt. Zo betrekt hij de omgeving erbij en
maakt een onbepaalde wij- en zijgroep medeverantwoordelijk voor de
gesignaleerde problemen. Hij laat zien dat hij het probleem niet onder
controle kan hebben omdat het te groot is. Hij creëert de crisis als ‘een
op zichzelf staande entiteit’. Het zijn louter de feiten die hij laat zien, die
staan los van hem. Ook suggereert hij dat hij zijn best heeft gedaan en
dat nu anderen iets moeten gaan doen. Dit impliceert dat hijzelf zijn
handen ervan aftrekt.
De rector wordt door de media behandeld als symbool voor een probleem
dat vooral hemzelf treft. BON daarentegen presenteert zichzelf als een
collectief dat zich inzet voor beter onderwijs in Nederland. Het tonen van
inzicht en overzicht op het onderwijsprobleem maakt de vereniging
BON tot een groep die bestaat uit ‘uitgesproken denkers’ die niet worden
gehinderd door twijfels. De schrijvers stellen zich superieur op tegenover
de onderwijshervormers. Zij maken zich tot directe woordvoerders van
‘de realiteit’. Door ook te reïficeren, en de noties van de hervormers een
eigenstandige realiteit toe te kennen, wordt de dominantie van het nieuwe
leren aannemelijk gemaakt, als ook op afstand van de auteurs geplaatst.
Zo creëren ze het effect van een reële dreiging. Omdat de schrijvers het
probleem als overduidelijk en relevant voor iedereen positioneren creëren
ze bestaansrecht. Daarom starten ze nu een beweging en geven ze stem
aan iets dat al lang gaande is: BON is de oplossing om het tij te keren.
Diverse media bekrachtigen dit beeld en zetten de sociale beweging neer
als de oplossing om het probleem te bestrijden.
Uit de studie blijkt dat crisismakelaars kunnen verschillen in strategieën
en interactionele problemen. De wisselende reacties in de bestudeerde
media laten zien hoe precair de operatie van de crisismakelaars is. Zo blijkt
uit de analyse van de reacties op de bijdrage van Sjamaar dat deze de
authenticiteit van zijn signaal niet bevestigen, maar zijn boodschap afdoen
als een private emotie. Op basis van dit onderzoek laat ik zien dat het initiatief
van de rector door zijn presentatie van het probleem niet gewerkt
heeft: er is geen algemeen besef van crisis als gevolg van segregatie ontstaan.
Dit ligt anders bij BON waar het probleem van onderwijsvernieuwingen
wel breed onderkend wordt. De woordvoerders van BON zijn daarbij
218