Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Definities van risico’s en crisis
Risico’s zijn volgens Gutteling (2001) zaken die in de beleving van mensen
op de een of andere manier een bedreiging zijn voor gezondheid, veiligheid
of welbevinden. Deze opvatting van risico’s biedt ook ruimte voor de communicatieve
kant van risico’s. Opvallend is daarbij de formulering ‘zaken die
in onze beleving op de een of andere manier’… Gesuggereerd wordt hier dat
risico’s van doen hebben met de inschatting, de perceptie van een gevaar.
Kennelijk kleeft er ook een subjectieve kant aan risico’s: het gaat niet alleen
over de objectieve feiten rondom risico’s, maar ook over de wijze waarop
mensen gevaren – al dan niet – percipiëren, of construeren. Deze manier
van denken over risico’s is sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw meer
in zwang geraakt (Gutteling e.a., 2004). Risico’s vormen de oorzaken
van – of aanleidingen voor – crises. Daarbij ontstaan zeker niet alle crises
plotseling: vaak is een crisis het product van een lange en sluimerende aanloop,
voorzien van juist veel contact- en informatiemomenten, naar een
uiteindelijke escalatie van de situatie (Rosenthal, Comfort & Boin, 2001).
Deze periode kan de organisatie benutten om actief op zoek te gaan naar
informatie uit de omgeving. ‘Het is de taak van de organisatie om gedurende
deze sluimerende periode signalen juist en tijdig te kunnen duiden’,
stellen Boin en ’t Hart (2005). Daarbij kun je als organisatie niet alle noodkreten
serieus nemen en zal je signalen moeten selecteren.
Omgaan met risico’s
Aanvankelijk was de meer technisch-wetenschappelijke risicoanalyse
vooral gericht op de kwantificering van risico’s. 3 De ‘kans-maal-effect’berekening
vormde toen het belangrijkste uitgangspunt. De grootte van
een risico wordt bepaald door de kans dat een effect op zal treden te vermenigvuldigen
met de grootte van het optredende effect. Maar naast deze
benadering is er de laatste decennia meer belangstelling gekomen voor
de maatschappijwetenschappelijke aspecten van risico’s. Zo worden
eveneens de inschattingen van mensen zelf, naast die van experts, over
dreigingen betrokken bij de analyse van risico’s. Ortwin Renn definieert
risico’s dan ook als ‘the possible effects of actions or events, which are
assessed as unwelcome by the vast majority of human beings’ (Renn,
2004, p.290). Risico- en crisiscommunicatie kan in dienst staan van het
maatschappelijke besluitvormingsproces dat nodig is bij de inschatting
van risico’s (Gutteling e.a., 2004).
3 Stichting Weten Risicocommunicatie, Praktijk en theorie, Gutteling e.a., 2004, p.51
14