Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

andere personen. Dit principe staat bekend als ‘embedded footing’ (Goffman,
1979). In mijn analyse van de krantendata bekijk ik of dit fenomeen
eveneens naar voren komt.
Het attitudeconcept
De discursieve psychologie is ontstaan als reactie op de cognitieve benadering
van het attitudeconcept en vat het begrip attitude op als een instrument
om uit te leggen hoe mensen taal gebruiken in interacties. Volgens
discourse-analytici, die analyseren vanuit het discursieve perspectief,
wordt het attitudeconcept ten onrechte opgevat als een abstracte cognitieve
toestand (Billig, 1987; Potter & Wetherell, 1988; Wetherell & Potter,
1988, a). Vanuit een cognitief perspectief bekeken, zouden mensen binnen
een gesprekssituatie een bepaalde houding innemen ten op zichten van
een bepaalde kwestie. Toch laat de praktijk veelal zien dat mensen gevarieerde
of zelfs tegenstrijdige uitspraken doen over hetzelfde onderwerp (te
Molder & Martijn, 1994). Zo kunnen mensen op veel verschillende wijzen
praten over een bepaald thema. Visies worden al pratende voortdurend
van nieuwe kanttekeningen en vraagtekens voorzien. De discursieve psychologie
vat taal daarom op als een vorm van sociaal handelen in plaats
van het resultaat van dieperliggende cognitieve processen (Sneijder &
te Molder 2006, Horton Salway, 2001). Een discursieve studie richt zich
ook op attitudes maar ziet deze met name als een middel om bepaalde
interactionele doelen te bereiken. Het is lastig om de uitkomsten van een
experiment te vertalen in een vragenlijst of andere onderzoekssettings
omdat de cognitieve psychologie geen interesse heeft in de gevarieerde en
dynamische aspecten van interacties (te Molder 1995, p.22). Maar variatie
en dynamiek zijn wel belangrijke kenmerken van de handelingsgerichtheid
van discourse. Een attitude is bij discoursanalyse daarom niet een statische
entiteit die je bij de doelgroep kan achterhalen (Ashmore & Potter, 1995).
Een attitude is hier een dynamisch begrip dat steeds weer verandert en
afgestemd wordt op het discourse. Zo kan ik als taalgebruiker verschillende
standpunten innemen over een zelfde onderwerp, afhankelijk met wie,
wanneer en hoe ik erover praat.
De discursieve psychologie onderzoekt hoe psychologische issues worden
gebruikt in alledaagse interacties. Daarbij werkt dit perspectief vanuit andere
vragen dan veelal gebruikelijk in de sociale wetenschappen (Potter, 2004,
p.611). Discoursanalyse richt zich op psychologische kernactiviteiten als
categoriseren, attributies maken, identiteiten opbouwen, betekenis geven,
rechtvaardigen, beschuldigen en rationaliseren (Potter & Wetherell, 1992,
p.2). Daarbij kijkt discoursanalyse niet naar het menselijk gedrag in causale
termen, maar naar gedrag zoals dat geconstrueerd wordt in interacties.
59