Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

own claims, or they make report claims of others; and when they report
claims they can display various degrees of distance from what they are
reporting’ (Potter, 1996 p.122).
2 Belangendilemma
Alles wat iemand zegt, kan geïnterpreteerd worden als een gevolg van het
nastreven van eigenbelang. Veel van onze interactionele problemen zijn
te karakteriseren als belangendilemma’s (Edwards & Potter, 1992; Potter,
1996). ‘Belang’ wordt in de discursieve psychologie opgevat als een
fenomeen waarbij mensen er (bewust of onbewust) rekening mee houden
dat anderen hun uitspraken interpreteren en beoordelen in het licht van
belangen die ze menen te herkennen (Edwards & Potter, 1992; Aarts & te
Molder, 1997). In reactie hierop kan de geldigheid van de uitspraken van
de spreker bestreden worden. Het dilemma dat sprekers hierbij ervaren is:
‘Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn uitspraken zo min mogelijk door mijn
belangen worden aangetast?’ De discursieve psychologie noemt dit een
zogenaamd ‘belangendilemma’ (Edwards & Potter, 1992). Sprekers hanteren
ook bepaalde strategieën om met dit belangendilemma om te gaan en de
geloofwaardigheid van hun uitspraken te vergroten. Een voorbeeld hiervan
is het op voorhand bekennen van een belang waarmee de spreker aangeeft
dat hij boven het belang staat (‘ik wil niet discrimineren maar…’), of door het
toevoegen van nuancerende frasen (‘…of zoiets’) (te Molder e.a., 2006). De
spreker kaart het belangendilemma bijvoorbeeld aan door te zeggen dat het
niet zijn bedoeling is de ander te overtuigen van iets, wat dan in zijn eigen
belang zou kunnen zijn. Op deze manier probeert hij te voorkomen dat zijn
woorden in het perspectief van eigenbelang geëvalueerd worden door de
ander. Potter schetst hier het voorbeeld van een rechtszaak:
1 It wasn’t, in truth, much of a case. The only defense witness was a cousin of one of the
2 defendants and she got her story muddled up anyway; and the prosecution witness,
3 may of them passers-by with no conceivable axe to grind, were articulate and
4 plausible.
(Independent on Sunday, 15 May 1996, Potter, 1996, 110)
Door de getuige als een familielid te benoemen toont de auteur het belang
van deze aan met de uitspraak: ‘The only defense witness was a cousin of
one of the defendants’ (regel 1).
Daartegenover wordt de belangenloosheid van de anderen als geloofwaardige
getuigen benadrukt omdat zij louter passanten zouden zijn met
de formulering ‘may of them passers-by with no conceivable axe to grind’
(regel 3).
66