Proefschrift Crisis in aantocht! - Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Botsende ideologieën
Sommige gevaren blijven voor een samenleving verborgen omdat zij zijn
ingebed in een sociaal toegedekt web van waarden en veronderstellingen,
zo menen Kasperson en Kasperson (2005). Deze auteurs stellen dat een
samenleving de gevolgen van bepaalde verstoringen voor lief kan nemen,
bijvoorbeeld vanuit geloofsovertuigingen of andere ideologische opvattingen.
De rol van het Nederlandse leger in Srebrenica en Nederlands-Indië en
de pogingen die nadien zijn gedaan om de pijnlijke gebeurtenissen in beide
zaken in de doofpot te houden, zijn voorbeelden van ideologische opvattingen
van Nederland als vredestichter.
Ook het toegestane geweld in kinderprogramma’s op tv kan als een
voorbeeld worden opgevat van een verborgen crisis. Daarbij gaat het stellen
van grondrechten als vrije meningsuiting boven de noodzaak kinderen
te beschermen tegen negatieve beïnvloeding.
Een ander voorbeeld is ‘Politieke correctheid’ waarbij soortgelijke ideologische
opvattingen in het geding zijn. Zo waren decennialang thema’s als
‘zwarte scholen’ en ‘veelplegers’ in de samenleving taboe om te bespreken.
Dit bevorderde dat dergelijke thema’s in hun sluimerende staat bleven.
Het werk van Michael Billig (1987) besteedt veel aandacht aan de rol van
ideologieën in westerse samenlevingen. Hij zegt hierover: ‘The liberal traditions
of modern capitalist society contain their own contrary themes or
unresolved theoretical tensions’ (Billig e.a 1988, p.27). Uit de liberale tradities
van onze westerse samenleving zijn met elkaar botsende thema’s ontstaan.
Dit leidt ertoe dat mensen veelal onderling gaan wikken en wegen
over wat bepaalde thema’s voor hen betekenen. Daarover gaan ze in het
gunstige geval veelal met elkaar in gesprek, worden twijfels uitgesproken
en meningen afgetast. Zo kan er een publiek debat over bepaalde kwesties
ontstaan, maar evengoed is het mogelijk dat de vlam in de pan slaat omdat
opvattingen sterk van elkaar verschillen.
Om (nog) sluimerende problemen vroegtijdig te achterhalen, is het dus
nodig signalen van personen die dit debat aanjagen of initiëren te kunnen
waarnemen.
Marginale groepen
Sluimerende crises treffen veelal marginale groepen en worden vaak door
dominante klassen niet opgemerkt of genegeert. Zo zijn gevaren veelal
verbonden met een kwetsbare economische en of sociale positie en kunnen
een sluimerende crisis, zoals chronische ondervoeding in Derde wereldlanden,
laten voortduren (Kasperson & Kasperson, 2005). ‘Dit was het geval
met de Sahel droogte in 1983 die, ondanks dat het een van de grootste
klimaatrampen in de twintigste eeuw was, weinig internationale aandacht
49