Tilpassing til eit klima i endring - Klimatilpasning

136 NOU 2010: 10Kapittel 10Tilpassing til eit klima i endringEin auke i gjennomsnittstemperaturen og meirfuktige vêrtypar vår og haust kan medverke positivti sommarbeiteområda gjennom forlengd vekstsesongog auka vekst på grønbeita (Aaheim mfl.2009).Klimaframskrivingane tyder òg på varmaresomrar. Høgare temperaturar aukar førekomstarav parasittar på rein og aukar òg risikoen for at detoppstår nye parasittar og sjukdommar (Aaheimmfl. 2009). Dei positive effektane av tidlegare vårkan i noko grad vegast opp av varmare somrar vedat insektplaga kan forsterkast og påverke overlevingog kondisjon for kalvane (Weladji 2003). Detkan òg resultere i reduserte slaktevekter og få betydelegeøkonomiske konsekvensar (SOU2007:60). Reduksjon i omfanget av høgfjellsbeiteog snøleie kan forverre effekten av insektproblemaytterlegare (SOU 2007:60). Auka angrep av«lauvmakk», også kalla fjellbjørkemålar og litenhaustmålar (Operotphtera brumata og Epirrita autumnata),har ført til betydelege skadar på bjørkeskogen,og det medfører òg endringar i vegetasjonpå bakken. Dette kan ha verknader for reinbeitet,men det er liten kunnskap om dette.Ferskvassfiske i elv og innsjøarFerskvassfiske i Noreg er i all hovudsak ei marginalnæring. Unntak frå dette er laksefisket som årlegmedverkar til omsetning for fleire milliardarkroner (St.prp. nr. 32 (2006–2007)). Bestandaneav både laks, aure og røye vil kunne gå ned somfølgje av klimaendringane, og i enkelte elvar kansommartemperaturane bli så høge at laks- og aurebestandarvil forsvinne heilt, sjå nærare omtale ikapittel 7, «Naturmiljø». Regulerte vassdrag medlåg minstevassføring kan vere spesielt utsette.Laksefiske i sjø og elv er òg tradisjonelle samiskenæringar som vil blir påverka av endra livsvilkårfor laksen, sjå nærare omtale i kapittel 12.2, «Samiskkultur og næringsliv». Samtidig vil høgaretemperaturar i elvar og innsjøar gjere det lettarefor arter frå meir sørlege område å etablere seg.Framande arter vil òg kunne etablere seg i vassdraga.Mobilitet og framande arter kan utgjere eintrussel for ferskvassfaunaen i Noreg.Jakt og fangstKlimaendringar vil på sikt medføre betydelegeendringar i livskåra for vilt. Arter som lever pågrensa for sitt nordlege utbreiingsområde, for eksempelhjort og rådyr, kan få større utbreiing ogdanne tettare populasjonar. Villrein vil få aukandeproblem med å halde ved lag populasjonane sine,både som følgje av endringar i vegetasjonen, aukakonkurranse frå arter som trekkjer inn i randsoneneav villreinområda og auka fragmentering avbeiteområda. Dette er nærare omtalt i kapittel 7,«Naturmiljø».Klimaendringane vil auke sannsynet for etableringav framande arter, for eksempel mårhundog villsvin, som òg kan fortrengje stadeigne norskearter. Etablering av villsvin i norske skogsområdevil kunne opne for jakt på arta, som ein har idelar av Sverige, men villsvin er i dag ikkje eiønskt art i norsk fauna. Den kan vere ein stor skadegjerarog fortrengje stadeigne arter.Eit mildare klima, med mindre snødekke vilgjere dei store rovdyra si jakt på hjortevilt vanskelegare.Studiar har vist at både gaupe og ulv harredusert jaktsuksess med minkande snødjupn(Nilsen mfl. 2009, Wikenros mfl. 2009). Ein studiefrå Alberta indikerer òg at snødjupn har betydningfor kva aldersklassar av dyr som blir drepneav ulv, der større dyr blir tekne med aukande snødjupn(Huggard 1993).Både dyr som blir jakta og planter som blirhausta, er integrerte i dei økosystema der dei lever.I kapittel 7 peiker utvalet på at det er avgrensingarknytte til mange arter sin kapasitet til å tilpasseseg raske endringar i klimaet. Høva til jaktog anna hausting i utmarka er difor direkte påverkaav klimaendringar. Men bruken av utmarka måòg føresetjast å bli endra i takt med endringar iviltbestandar og andre utmarksressursar. Rammevilkårfor jakt og hausting i naturen vil bli endra,men samfunnet kan i noko grad påverke endringanegjennom berekraftig forvaltning tilpassa effektaneav klimaendringane.10.1.1.3 TilpassingskapasitetOrganiseringAktørane i jordbruk, skogbruk, reindrift og utmarksnæringarer breitt samansette av bedrifter,bønder, skogeigarar, reineigarar, grunneigarar ogorganisasjonane deira, forskingsinstitusjonar ogstyresmakter. Landbruks- og matdepartementetmed underliggjande etatar som Statens landbruksforvaltning,Reindriftsforvaltninga og Mattilsynetutgjer primærnæringane si sentrale myndigheitsforankring.I tillegg er regionale og lokalestyresmakter avgjerande i mange saker som gjeldnæringane si drift og rammevilkåra deira.Det er eit mål i landbruks- og matpolitikken(St.prp. nr. 1 (2009–2010)) å halde ved like eit levande,berekraftig og klimatilpassa landbruk medlåge utslepp av klimagassar over heile landet. I