Tilpassing til eit klima i endring - Klimatilpasning

186 NOU 2010: 10Kapittel 13Tilpassing til eit klima i endringei langsiktig berekraftig arealplanlegging og arealdisponering.Etter utvalet si vurdering er det ei tydeleg ansvarsdelinginnanfor arealplanlegginga i norsk forvaltning,med klare grenseflater mellom forvaltningsnivåa.Plan- og bygningslova plasserer ansvarettydeleg hos kommunen som styresmakt forarealplanlegging. Det store spørsmålet er korleisdette ansvaret blir teke vare på (Harvold mfl.2010). Arealplanlegginga er ein arena for mangepotensielle målkonfliktar. Mangfaldet og kompleksitetenav omsyn som skal takast i planleggingakan føre til eit uklart bilete. Dette er likevel ein refleksjonav kompleksiteten i samfunnet og ikkje avuklare ansvarsforhold.Noregs kommunar står overfor ei rekkje kravsom må prioriterast i planlegging og drift. Einkonsekvens av dette er at oppgåver som ikkje erlovpålagte blir prioriterte ned. Etter utvalet si vurderinger ikkje lovverket i dag sterkt nok for å sikreden nødvendige langsiktige satsinga på klimatilpassingi kommunane. Dette er nærare omtala idel V.13.2.4 Prioritering og ressursarKlimatilpassing er eit tverrgåande og langsiktigomsyn som må integrerast i eksisterande oppgåveri kommunane. Samtidig føyer klimatilpassingseg til rekkja av omsyn som konkurrerer medkvarandre i kommunane sitt arbeid. Tilpassingsarbeidetkrev ressursar, midlar og personell, ogetter utvalet si vurdering kan det vere ei utfordringå oppnå tilstrekkeleg prioritering av tilpassingsarbeideti konkurranse med andre gode formål.Kommunenes sentralforbund har hevda atsvak kommuneøkonomi i dag er ein av barrieranefor lokal klimatilpassing. I eit brev til utvalet skriverKS at staten «… har ansvar for å frambringenødvendig beslutningsgrunnlag og midler forkommunenes gjennomføring av klimatilpasningstiltak».Ifølgje ei spørjeundersøking gjennomførtav NIBR og CICERO våren 2007 meiner 98 prosentav ordførarane i landet at staten bør ha detøkonomiske hovudansvaret for klimatilpassing(Berglund og Nergaard 2008).Andre undersøkingar peiker på andre forholdsom viktigare enn kommuneøkonomi. IfølgjeWestskog og Vevatne (2007) er mangel på kapasitet,kunnskap og kompetanse om klimaendringareit viktigare hinder enn mangel på pengar og andreressursar i tilpassingsarbeidet. Samtidig understrekarrapporten at det er avgrensa ressursari kommunane, både til å tileigne seg nødvendigklimakunnskap og til planlegging og gjennomføringav tilpassingstiltak. Studiar frå kommunar iSverige og Canada viser at kapasitet er ein størrebarriere for tilpassingsarbeid enn kompetanse(Keskitalo 2010; Matthews og Sydneysmith 2010).Etter utvalet si vurdering er utvikling av kapasitetog kompetanse for tilpassing avhengig avøkonomiske ressursar. Tilførsel av ressursar tildette arbeidet avheng i stor grad av prioritering,uansett størrelsen på budsjettet. I Noreg er rammeløyvingutgangspunktet for tildeling av midlartil kommunane. Det skal vere opp til lokalpolitikaraneå disponere og fordele kommunen sine samlainntekter. Lokalpolitikarane har kjennskap tildei lokale forholda og dei lokale behova og skalgjere prioriteringar som gir mest mogleg velferdlokalt. Dette styrkjer lokaldemokratiet og medverkarsamtidig til effektiv ressursbruk.Rammeoverføring til kommunen kan by på utfordringarfor sikring av ressursar til å byggje kapasitetog kompetanse i tilpassingsarbeidet. Klimatilpassinger eit langsiktig omsyn som går påtvers av sektorane. I kommunebudsjett får områdemed kortsiktige, lokale og meir akutte brukarbehov,som eldreomsorg og skular, prioritet i kampenom ressursane. Dette speglar seg òg i kommunanesi plan- og byggjesaksbehandling. Lovaset klare fristar for behandling av plan- og byggjesaker,samtidig som innbyggjarane ønskjer rasksaksbehandling. Ressursar og kompetanse tillangsiktige oppgåver og oppgåver utan definertetenestemottakarar eller brukarar kan dermed tapeog over tid forvitre.Høvet til å endre på denne situasjonen ligg istatlege overføringsordningar som sikrar at tilpassingsarbeidetikkje må konkurrere med dagsaktuellebehov for kommunale tenester. Øyremerkteoverføringar er ei slik finansieringsform. Det erblanda erfaringar med bruk av øyremerking. Tidlegareinitiativ for lokalt miljøvernarbeid er eksempelpå dette. Som eit ledd i reforma Miljøverni kommunane (MIK) tidleg på 1990-talet, sjå boks7.3, blei det gitt øyremerkte tilskot til alle kommunarsom tilsette ein eigen miljøvernkonsulent, sjånærare omtale i kapittel 7, «Naturmiljø». Da ordningamed øyremerking blei avvikla, fall talet påmiljøvernstillingar i kommunane relativt raskt.Harvold mfl. (2010) beskriv øyremerkt økonomiskstøtte til bestemte oppgåver som eit toeggjasverd: På kort sikt kan det gi ei oppblomstring avaktivitet på eit bestemt område, men arbeidetstoppar opp når øyremerkinga tek slutt. Øyremerkteordningar kan òg verke skeivt, som ENOVAsi støtte til kommunar som utarbeider klima- ogenergiplanar, som i praksis berre har kome kom-