Tilpassing til eit klima i endring - Klimatilpasning

NOU 2010: 10 63Tilpassing til eit klima i endring Kapittel 7Boks 7.1 Endringar i NordsjøenGjennom dei langperiodiske naturlege klimasvinginganei det 20. hundreåret er det observertstore endringar i produksjon og utbreiingav plankton og fisk. I den kalde perioden i1960- og 1970-åra opplevde vi eit kraftig oppsvingi fisket etter torsk og hyse. Med den aukandeoppvarminga i tiåra etter 1970-åra er alledei boreale plankton- og fiskeartene gåttjamt og trutt tilbake. Nedgangen i fiskebestandaneskuldast ikkje temperaturauken åleine,men òg eit fiskepress som var for høgt i forholdtil reduksjonen i Nordsjøens produktivitet.Etter 2000-årsskiftet har dei fleste av dessefiskebestandane difor vore i kritisk dårleg forfatning.Ei tilsvarande endring er observertnår det gjeld artene av dyreplankton. Mengdaav raudåte (Calanus finmarchicus), det viktigastedyreplanktonet for fiskeyngel i den nordlegeNordsjøen, er betydeleg redusert i sameperiode og har flytta utbreiingsområdet sittnordover. Samtidig er det registrert at mangenye dyreplanktonarter flytter nordover. Av nyefiskearter som har dukka opp i Nordsjøen idenne siste varmeperioden, har vi sardin ogansjos, som er tilpassa dei meir tempererte dyreplanktonartene.Samtidig er dei fleste sjøfuglbestandeneblitt kraftig reduserte langsvestlandskysten. Mangelen på fiskeyngel påvårparten er truleg ei medverkande årsak, daærfugla som baserer seg på blåskjel og ikkjefiskeyngel i den kritiske perioden om våren,ikkje i same grad er ramma av nedgangen.se seg raske endringar. Det blir allereie registrerteffektar av klimaendringar, særleg i alpine og arktiskeområde (IPCC 2007).7.1.2 Kor utsett er naturmiljøet for klimaeti framtida?Ei utfordring med eit klima i endring er at endringanekan komme raskare enn det naturen vil klareå tilpasse seg. Ifølgje FNs klimapanel (IPCC2007), vil mellom 20 og 30 prosent av artene i verdastå i fare for å forsvinne ved ein temperaturaukeover 2,5 °C.Klimaendringane gjennom det 21. hundreåretvil ikkje vere eit resultat av menneskeskapte klimaendringaråleine; også naturlege klimavariasjonarvil halde fram med å verke. Den regionale utviklingadei neste tiåra kan gå mot ei utflating, ellertil og med eit noko kaldare klima der flyttingaav bestandar nordover blir mellombels reversert.I så fall vil det i det etterfølgjande tidsrommet, omkringmidten av dette hundreåret, vere eit potensialfor ein svært brå og dramatisk temperaturauke,når den aukande menneskeskapte endringa og naturlegesvingingar igjen trekkjer i same retning.Slike bråe endringar vil kunne skape irreversibleendringar i marine og terrestriske økosystem somvi verken har erfaringsgrunnlag for å føreseieverknadene av eller tilpasse oss.Klimaendringane utgjer ein trussel mot mangenorske, stadeigne arter. Samtidig kan artsrikdommensamla sett auke i Noreg som resultat av klimaendringarfordi nye arter kjem til. Men størreartsrikdom, som kan oppstå i enkelte økosystem,betyr ikkje nødvendigvis at det biologiske mangfaldetaukar. Dette er på grunn av at biodiversitetenkan minke ved at dei ulike økosystema mistarnoko av eigenarta si. Eksempel på økosystem somkan få auka artsrikdom, men redusert biodiversitetved klimaendringar, er ferskvatn i Noreg, somer kjenneteikna av relativt få, men særeigne arter.Klimaendringane kan òg påverke naturmiljøetindirekte gjennom effektar av forureining. Spesieltvil auka nedbør, som kan føre til meir avrenningog erosjon, kunne resultere i at miljøgifterblir frigitt. Dette påverkar igjen naturmiljøet negativt,sjå kapittel 9.5 om forureining og avfall fornærare omtale.7.1.2.1 LandmiljøFjellFjell og tundra omfattar arealet over og nord forgrensa for samanhengande skogdekke.Klimaendringar fører til at tregrensa og vegetasjonssonenetrekkjer oppover, noko som igjenpåverkar alle artene som er knytte til fjellet. Forhøgfjellsartene er faren at det ikkje lenger vil finnasteigna leveområde å flytte til, slik at arter blirutrydda. Dette gjeld for eksempel fjellrev, villreinog høgfjellsplanter. Konkurranse frå nye arter vilòg vere ein trussel, som til dømes raudrev, somtrekkjer opp i fjellet og konkurrerer med fjellrev.At tregrensa trekkjer oppover i høgda, gir mindresamanhengande alpine areal (Framstad mfl. 2006,DN 2009). Dette skjer samtidig med eit stadig aukandepress på utbygging og annan menneskelegaktivitet i fjellområda. Nokre av dei artene Noreghar eit særleg internasjonalt ansvar for, blant annavillrein, er heilt avhengige av store, samanhengandefjellområde.