Tilpassing til eit klima i endring - Klimatilpasning

NOU 2010: 10 177Tilpassing til eit klima i endring Kapittel 12i utviklingsland vil bli ein større del av dei internasjonaleforpliktingane til Noreg i lang tid framover.12.4 Samfunnsøkonomiske kostnaderog gevinstarOverslag for samfunnsøkonomiske kostnader oggevinstar for enkeltsektorar er refererte i kapittel8, 9 og 10. Overslaga speglar uvissa i vurderingaav sårbarheit. I tillegg kjem eit ekstra lag meduvisse som er knytt til den økonomiske vurderingaav kvart enkelt sårbarheitsnivå.Utvalet sitt grunnlagsmateriale er i førsterekkje basert på tilgjengelege framskrivingar avgjennomsnittlege endringar i nedbør, havnivå ogtemperatur, og konsekvensar av dette som stormflod,flaum og skred. Dei største klimarelatertekostnadene vil likevel truleg vere knytte til andrefenomen, for eksempel vind, ekstremvêr og naturhendingarsom flaum og skred utløyste av ekstremevêrsituasjonar. Ekstreme vêrhendingar kanmedføre store skadar som er kostbare for samfunnet,men pr. i dag finst det ikkje kunnskap somgjer det mogleg å føreseie verknader av slike hendingar.Dermed er heller ikkje dei materielle verknadeneav ekstremvêr moglege å berekne økonomisk.Dei fulle kostnadene ved havnivåstiging, ogden fulle betydinga av havforsuring og tap av økosystemtenestertil lands og til havs, er andre forholdsom neppe er fullt ut inkluderte i alle sårbarheitsvurderingarog samfunnsøkonomiske analysar.Utvalet viser i denne samanhengen til dei forskingsbehovasom er identifiserte i del V.Analysen av samfunnsøkonomiske kostnaderog gevinstar er dermed i ein grunnleggjande forstandufullstendig: Han er å samanlikne med eitkart der enkelte delar er teikna opp, mens andredelar ligg kvite og ubeskrivne. Av den grunn erdet mykje som talar for at dei samfunnsøkonomiskekostnadene vil auke over tid.Samfunnsøkonomiske kostnader og gevinstardreier seg både om verknader for materiell levestandardog ikkje-materielle verknader som påverkarvelferda for menneske. Som utvalet drøftar idel III har ikkje-materielle verknader stor betydingfor mange av oss, for eksempel reduksjon avlivskvalitet knytt til auka helseplager, mindretryggleik, svekte naturverdiar og vilkår for tradisjoneltnorsk friluftsliv. Nokre av dei ikkje-materielleverknadene kan avgrensast, for eksempelgjennom medisinar, skredsikring, kunstsnø oginnandørshallar, mens andre ting, som den tradisjonellesøndagsturen på ski, ikkje lèt seg erstatte.Den samfunnsøkonomiske kostnaden av ikkjematerielleverknader er av ulike grunnar vanskelegå anslå. Menneske har ulike verdiar, ønske ogmoglegheiter. Dessutan går klimaendringane såpasssakte at det er mogleg å venje seg til nye aktivitetarog nye verdiar.Utvalet meiner likevel at den ikkje-materiellekostnaden av klimaendring kan vere betydeleg.Det heng òg saman med at samfunnet i framtidaer venta å gi meir fritid til store delar av befolkninga.Det vil auke betydinga av fritidsaktivitetane forfolk og drive opp den såkalla betalingsviljen. Omden økonomiske veksten held fram, kan det dessutanventast ei inntektsutvikling som tilseier høgbetalingsvilje for eit godt klima under fritidsaktivitetarog høg betalingsvilje for tryggleik motskred.Dei materielle konsekvensane i siste delen avhundreåret er òg usikre, men utvalet har gjort eitforsøk på å talfeste intervall for samfunnsøkonomiskekostnader. Dei store intervalla i resultata illustrereruvissa i utrekningar knytte til klimaendringane.Denne uvissa, og handteringa av ho iplanlegginga, er nærare omtalt i kapittel 16.Basert på tilgjengeleg analysemateriale erverknadene av klimaendringane på den materiellelevestandarden samla sett moderate i dette hundreåret.At dei materielle tapa er moderate, underbyggjeròg hovudinntrykket frå gjennomgangenav ulike samfunnsområde i del III av at Noreg ereit robust samfunn.For perioden 2070-2100 er kostnader av klimaendringarfor infrastrukturen utrekna til å liggjemellom 0,5 milliardar kroner i årleg gevinst og 7milliardar kroner i kostnad (tabell 12.1).Gevinstpotensialet skuldast at det kan bli lågareoppvarmingsbehov i bustader. Ein viser til kapittel9 for nærare omtale, føresetnader og atterhald.Kostnader av klimaendring for norsk næringslivavheng av næring. Dei største verknadenei tal er identifiserte i reiseliv og i fiskeri og havbruk.Innan reiseliv kan dei samfunnsøkonomiskekostnadene bli både positive og negative avhengigav kva slag drivkrefter som viser seg sterkast. Deter berekna eit spenn som ligg mellom 30 milliardari meirinntekt og 60 milliardar i meirkostnad.Tala må sjåast på bakgrunn av at reiselivet motslutten av hundreåret venteleg er ei betydelegstørre næring enn no. For fiskeri og havbruk erspennet mellom 8 milliardar i meirinntekt og 80milliardar i meirkostnad. Det siste er ei skjønsvurderingav eit eventuelt bortfall av fiske som følgjeav forsuring. Det er liten fare for dette, men medden kunnskapen vi har i dag er han ikkje så litenat han kan sjåast bort frå. Den samfunnsøkono-