NOWINY LEKARSKIE 4 - Nowiny Lekarskie - UMP

Ocena spożycia składników odżywczych przez pływaków z województwa zachodniopomorskiego 335składników odżywczych może skutkować m.in. upośledzeniemrozwoju fizycznego i umysłowego, osłabieniem odpornościustroju i większą zapadalnością na choroby zakaźne[9, 11].Celem niniejszego opracowania jest ocena spożyciaskładników odżywczych wśród sportowców – pływakówwyczynowych oraz amatorów z województwa zachodniopomorskiego.Materiał i metodyBadania na temat sposobu odżywiania się zostały przeprowadzonew styczniu 2003 r. w grupie młodzieży i studentówuprawiających pływanie w klubach sportowych:„Sekcja Pływacka” przy Akademii Rolniczej w Szczecinie(amatorzy) oraz w Stargardzkim Klubie Sportów Podwodnych„Barakuda” (pływacy wyczynowi). Grupa amatorówliczyła 8 osób w wieku 19–25 lat a pływaków wyczynowych– 7 osób w wieku 16–18 lat. Informacje odnośnieżywienia uzyskano metodą wywiadu na temat spożyciaz ostatnich 24 godzin gromadzonych w przeciągu tygodnia.W racjach pokarmowych wyliczono zawartość energii,białka, tłuszczu, węglowodanów, witaminy A, E, C, tiaminy,ryboflawiny, witaminy B6, wapnia, sodu, potasu, fosforu,magnezu i żelaza oraz produktów z podziałem na 12grup przy użyciu programu komputerowego „Dietetyk2001” oraz Excel. Do identyfikacji wielkości porcji produktówi potraw stosowano „Album fotografii produktów i potraw”[12]. Otrzymane ilości składników odżywczych i grupproduktów porównano z wymogami norm żywienia dlaosób o dużej aktywności, na poziomie bezpiecznym [13]i wyżywienia na poziomie B [14] i wyliczono odsetek realizacjinorm.Dla oceny stanu odżywienia obliczono wskaźnik masyciała (BMI). Wyniki opracowano statystycznie stosującanalizę wariancji z wykorzystaniem testu ANOVA(NIR-Fishera) z pakietu STATISTICA v.6.1.WynikiWiek ankietowanych chłopców z „Barakudy” wynosiłśrednio 17 lat a kobiet i mężczyzn z „Sekcji pływackiej”średnio 22 lata. U chłopców ze Stargardu przeważałowykształcenie podstawowe a u kobiet i mężczyzn zeSzczecina – wykształcenie średnie. Jak wynikało z informacjizawartych w ankietach żadna z badanych osóbnie pracowała zawodowo. Wszystkie osoby były mieszkańcamimiast. Większość mieszkała w domu rodzinnymi pochodziła z rodzin czteroosobowych.Znaczna część osób określała sytuację materialnąswojej rodziny jako dobrą lub wystarczającą (ok. 40%).Rodzice chłopców z „Barakudy” i kobiet z „Sekcji pływackiej”w większości mieli wykształcenie wyższe(57,1–71,4%), natomiast mężczyzn z tej samej grupy –wykształcenie średnie (40–66,7%).Średni wzrost kobiet ze Szczecina wynosił 165,4 cmprzy średniej masie ciała 61,8 kg zaś mężczyzn kolejno179,7 cm i 70,7 kg. Chłopcy ze Stargardu natomiastmieli średni wzrost 176,1 przy średniej masie ciała –73,4 kg.Wartość wyliczonego wskaźnika masy ciała wskazywała,że większość sportowców miała prawidłowąmasę ciała (66,7–80% ankietowanych) (tabela 4).Zawartość analizowanych składników odżywczychi produktów w racjach pokarmowych badanej grupyosób była zróżnicowania co rzutowało na wielkość realizacjinormy żywienia i wyżywienia (tabele 1, 2, 3).W grupie makroskładników, średnie z wyliczeń realizacjinormy żywienia wskazywały, że racje pływakówamatorów zawierały wystarczającą ich ilość a racje pływakówwyczynowych jedynie białka (tabela 1). Najniższystopień realizacji dziennego zapotrzebowania występowałw przypadku węglowodanów (65,3–89,5%). Z analizystatystycznej wynikało, że racje pływaków ze Szczecinazawierały znacząco więcej białka ogólnego, białka zwierzęcegooraz węglowodanów niż racje pływaków ze StargarduSzczecińskiego (tabela 1).Spośród witamin wybranych do oceny żywienia pływakówrealizacja normy żywienia występowała w przypadkuwitaminy A (117,9–138,3%), witaminy C (95,8–114%)oraz częściowo ryboflawiny (pływacy wyczynowi – 90,7%)(tabela 2). Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B6, E,tiaminę (obie grupy pływaków) i ryboflawinę (pływacyamatorzy) było pokryte w 56,3 – 82,8%.Z wielkości średnich realizacji normy żywienia naskładniki mineralne wynikało, że wymogi dziennegospożycia były spełnione w przypadku sodu, potasu, fosforu,i żelaza w racjach zarówno pływaków amatorówjak i wyczynowych i dodatkowo na magnez w racjachpływaków amatorów (92,3–454,4%) (tabela 2).W racjach badanych osób niewystarczająca byłailość wapnia (75,4–76,5% – obie grupy pływaków) orazmagnezu (pływacy ze Stargardu Szczecińskiego –75,2%).W racjach pokarmowych pływaków ze Szczecina byłoznacząco więcej magnezu a mniej potasu niż w racjachpływaków wyczynowych (tabela 2).Wyliczone średnie realizacji normy wyżywienia wskazywały,że racje pływaków zawierały wystarczającą ilośćproduktów z grupy: jaja, mięso, owoce i warzywa bogatew witaminę C (90,8-164,9%) (tabela 3). W żywieniu pływakówamatorów stwierdzono ponadto zgodne z zaleceniamispożycie produktów z grupy: mleko i przetworymleczne, owoce i warzywa bogate w karoten i cukier i słodycze(kolejno: 91,1, 106,3 i 100,6%).Najniższe spożycie występowało w przypadku ziemniaków(27,4–30,2%).Dyskusja wynikówŚrednia dobowa wartość energetyczna racji pokarmowejpływaków wyczynowych była niewystarczająca(tabela 1). Utrzymywanie się przez dłuższy czas zbytniskiej wartości energetycznej pożywienia (zwłaszczau młodszych zawodników) może wywoływać niedostatecznespożycie innych składników odżywczych [15].Stwierdzona sytuacja niedoboru energii nie jest odosobniona.Przykładem mogą być prace Raczyńskiego i in.[16] i Szczepańskiej i in. [17] dotyczące kolejno miota-