NOWINY LEKARSKIE 4 - Nowiny Lekarskie - UMP

395Objawy asymetrii w postawie ciała dzieci i młodzieży – potencjalne zagrożenie pełnosprawności układu ruchu i zdrowiaprzedłużeniu wyprostowanych kończyn dolnych, jest pozycjąlabilną (wysokie położenie środka ciężkości, małapłaszczyzna podporu), wymagająca ciągłego równoważenia.Ustrój ludzki kierując się prawem najmniejszego wysiłkudąży do takiego umieszczenia ogólnego środka ciężkości,aby jego rzut padał na utworzony przez stopyczworobok podstawy możliwie najbliżej jego środka, costwarza optymalne warunki dla utrzymania równowagi przyminimalnej pracy mięśni. Każde wychylenie lub dodatkoweobciążenie jednej strony ciała, powodujące przemieszczenieśrodka ciężkości, wywołuje odruchowe wygięcie lub przesunięcieinnej jego części, w stronę przeciwną, co przywracawzględną równowagę, ale pogłębia asymetrię postawy.Chwilowe niewielkie utraty równowagi regulowane nadrodze odruchu ortostatycznego [10] naturalną, podświadomą„grą” mięśniową, co odbywa się bez dużego wydatkuenergii [11], ale korygowanie stale powtarzanych, asymetrycznychwychyleń tułowia, wyboczenia kręgosłupa, czyteż zmiany kształtu lub położenia jakiejś części ciała, wymagapracy stale tych samych grup mięśni i napięcia tychsamych więzadeł i torebek stawowych. Taki asymetrycznyukład sił nie jest przez ustrój, który jak wspomniano, kierujesię prawem najmniejszego wysiłku, tolerowany na dłużej.Dochodzi do utrwalenia kompensacyjnych przemieszczeńczęści ciała, czyli do wad postawy lub patologicznych zniekształceń.Pomimo wyrównawczych zmian w układzieciała nawet w przypadkach wyraźnej asymetrii, odchyleniarzutu środka ciężkości są niewielkie, co wykazały badaniaKubisia [12] u osób ze skoliozami i Zeyland-Malawki [13],dotyczące osób z kręczem szyi. Brak związku padania rzutuśrodka ciężkości z asymetrią morfologiczną podali takżeDemczuk [14] i Sipko [15]. Oznacza to prymat ogólnegozrównoważenia ciała nad symetrią postawy, co w konsekwencji,doprowadzając do stałego nierównomiernego obciążaniapowierzchni nośnych kręgosłupa, miednicy i kończyndolnych, może stać się jedną z przyczyn zmian strukturalnych.Bąk [3, 16] podkreśla, że nierówne napięcie mięśnistabilizujących, potrzebne do utrzymania pionowej postawyw przypadku jej asymetrii, nie sprzyja ani biostatyceani kinetyce ciała, a kompensacyjne przemieszczenia,szczególnie w obrębie krzyżowo-lędźwiowego odcinkakręgosłupa, doprowadzają do morfologicznych zniekształceń.Marciszewska [17] wśród stomatologów nie spotkałaani jednego, który by nie miał żadnej zmiany w kręgosłupie,a zwyrodnienia w różnych jego odcinkach stwierdziłau 85% badanych. Jest to dowód szkodliwości asymetrycznych,przymusowych pozycji. Utrzymująca się asymetriapostawy ciała u dzieci i młodzieży też może negatywniewpływać na strukturę niewykształconego jeszcze w pełniukładu szkieletowego.Poniżej, dla zobrazowania skali problemu, przedstawionowyniki badań różnych autorów, w tym badań własnych,wykazujących częstość występowania u młodszychdzieci i młodzieży szkolnej różnych objawów asymetriipostawy oraz ich skutków.Demel [18] wśród prawie połowy (47,8%) badanychprzedszkolaków wykrył asymetrie, które określił jakorozwojowe, a u 36,9% postawy asymetryczne. Prętkiewicz-Abacjewi wsp. brak objawów asymetrii stwierdzilitylko u niecałych 9,0% dzieci i młodzieży szkolnej,więcej niż 3 objawy – u 76,3% [19, 20], a wśród 2108dzieci obniżenie jednego barku miało 56,2% [19, 20, 21,22]. Przewęda [23] pisze o nagminnym (90,0%) występowaniutego objawu, a wielu autorów [5, 8, 24] podaje,że częściej dotyczy to barku prawego, co także zauważonow badaniach własnych.Boczne skrzywienie kręgosłupa (funkcjonalne albo statyczne)w obserwacjach Prętkiewicz-Abacjew i wsp. [19,20, 22] wystąpiło u 32,7% dzieci; Śliwa i wsp. [25] podają18,0%, Standera 48,0% [26], a Łabaziewicz [27] aż 50,0%.Wielu autorów [2, 28, 29, 30, 31, 32] pisze o częstym (do70,0%) występowaniu skolioz jako naturalnych skrzywień,będących odpowiedzią na lateralizację kończyn górnych.Tylman [33] podkreśla jednak, że długo utrzymujące sięskrzywienie funkcjonalne może przekształcić się w strukturalne,a Świderski i wsp. [34] wszelkie nieznaczne nawetzaburzenia postawy zaliczają do oznak „preskoliozy” i zalecająjak najwcześniejszą profilaktykę. Besler i wsp. [35]wykazali, że asymetria stawów międzywyrostkowych zaburzabiomechanikę kręgosłupa i może doprowadzić do dyskopatii.Przez analogię, nawet przy jednakowej budowiewyrostków stawowych stałe asymetryczne ich obciążeniemoże mieć także patogenne działanie.Boczne skrzywienie kręgosłupa jest częstym następstwemnierówności kończyn dolnych skutkującym zaburzeniemprawidłowego przestrzennego usytuowania miednicy;każde odchylenie w ustawieniu, budowie i funkcjimiednicy odbija się w ustawieniu, budowie i funkcji kręgosłupa[36]. Krämer [37] pisze, że skrócenie jednej kończynydolnej z wyrównawczym pochyleniem miednicy i bocznymskrzywieniem kręgosłupa trzeba wyrównywać, dopókiskrzywienie się nie utrwali, do czego dochodzi na skutekniesymetrycznego obciążania płytek kostnych, zahamowaniawzrostu trzonów kręgów i ich sklinowacenia. Wyrównywaniedługości kończyn musi być przeprowadzone z dużąrozwagą, ponieważ nie zawsze przynosi ono spodziewanąkorekcję w trójpłaszczyznowym zniekształceniu kręgosłupa[38], a ponadto nierówność kończyn dolnych możebyć pozorna, wynikająca z asymetrycznych zmian w obrębiesamej miednicy. Skośne ustawienie miednicy u dzieciw wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym Standera [26]wykrył u 74,6% badanych, a rzeczywiste skrócenie jednejnogi tylko u 30,0%. Bibrowicz i Groffik [39] asymetrięw przestrzennym usytuowaniu miednicy stwierdzili wśród40,0% dzieci 7–11-letnich, a Barczyk [40] u 7-latków, wzależności od rodzaju asymetrii i płci, od 46,6% do 70,4%.W przypadku dużych strukturalnych skolioz może zachodzić,co opisał Tylman [41], sytuacja paradoksalna – wtórnezniekształcenie miednicy poprzez przemieszczenie kolcówbiodrowych tylnych górnych pozoruje nierówność kończyn;wyrównywanie jej nie przyniesie korekcji a pogorszenie[42], co także dobitnie podkreśla Meziérès [43].O związku zaburzeń w przestrzennym usytuowaniumiednicy z bocznym skrzywieniem kręgosłupa piszeŚliwiński i Milko [44], zalecając wczesne wykrywanie