NOWINY LEKARSKIE 4 - Nowiny Lekarskie - UMP

Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 382–388BEATA KOSIŃSKADIAGNOSTYKA LABORATORYJNA NIESWOISTYCH ZAPALEŃ JELITLABORATORY DIAGNOSTICS OF NONSPECIFIC INFLAMMATORY BOWEL DISEASESLaboratorium analityczne Regionalnego Szpitala Specjalistycznego w GrudziądzuKierownik laboratorium: mgr analityki med. Beata KosińskaStreszczenieWrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa, CU) i choroba Leśniowskiego-Crohna (Crohnۥs disease, CD) nale żą do grupy nieswoistychchorób zapalnych jelit (IBD) o przewlekłym przebiegu i nieznanej etiologii. Z uwagi na niejednorodną patogenezę różnią się obrazemi przebiegiem klinicznym, co sprawia trudności diagnostyczne pomimo istnienia szeregu wielospecjalistycznych badań we współczesnej medycynie.Wiadomo, że warunkiem koniecznym do ustalenia ostatecznego rozpoznania jest potwierdzenie nieswoistej choroby zapalnej jelit wbadaniu histopatologicznym, niemniej badania laboratoryjne są pomocne we wstępnej diagnostyce i odzwierciedlają zasięg oraz nasilenie procesuzapalnego. Białko C-reaktywne jako białko ostrej fazy jest wykładnikiem procesu zapalnego, a występująca we wrzodziejącym zapaleniujelita grubego niedokrwistość jest wynikiem zarówno przewlekłości choroby, jak i niedoboru żelaza wtórnego do utraty krwi. W chorobie Leśniowskiego-Crohnaniedokrwistość może też wynikać z niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Badania hematologiczne znalazłyzastosowanie w klasyfikacji nieswoistych zapaleń jelit.Wartość hematokrytu jest jednym z kryteriów do określenia wskaźnika aktywności chorobyLeśniowskiego-Crohna (CDAI), natomiast wartości stężenia hemoglobiny i szybkości opadania krwinek czerwonych są konieczne doobliczenia wskaźnika aktywności wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (CAI). Diagnostyka laboratoryjna ma również zastosowanie w oceniepowikłań pozajelitowych dotyczących wątroby, dróg żółciowych i osteoporozy. Nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych są częstym zjawiskiemw IBD. Wśród poszukiwanych nieinwazyjnych, dostępnych i czułych metod diagnostycznych służących różnicowaniu nieswoistychchorób zapalnych jelit wyróżnia się dwa markery serologiczne: przeciwciała skierowane przeciwko neutrofilom (ANCA, pANCA) oraz przeciwkodrożdżom (ASCA). Przypuszcza się, że mogą być pomocne w diagnostyce różnicowej i wyborze optymalnej terapii farmakologicznejtzw. postaci granicznej nieswoistych chorób zapalnych jelit (indeterminate colitis, IC), występującej w około 10% przypadków i sprawiającejtrudności w ustaleniu rodzaju nieswoistego zapalenia jelit.SŁOWA KLUCZOWE: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, niedokrwistość, białka ostrej fazy.SummaryUlcerative colitis (colitis ulcerosa, CU) and Crohn’s disease (CD) belong to a group of nonspecific inflammatory bowel diseases (IBD) characterizedby chronicity and unknown etiology. Since their heterogeneous pathogeneses, their clinical pictures and clinical courses vary, diagnosticdifficulties are encountered despite a number of specialized tests in contemporary medicine. It is known that the necessary condition for the finaldiagnosis of a nonspecific inflammatory bowel disease is histopathological examination. Laboratory tests are, nevertheless, useful in preliminarydiagnostics as they reflect the scope and degree of inflammatory process. As an acute phase protein, C-reactive protein, works as a markerof inflammation, whereas the anemia found in patient with colon affected by ulcerative colitis is a result of the chronicity of the illness as wellas deficiency of iron, secondary to blood loss. In Chron’s diesease, anemia can also be a result of the deficiency of B12 vitamin and folic acid.Hematological examinations found their application in calculation of nonspecific Crohn’s Disease Activity Index (CDAI) whereas the value ofhemoglobin concentration and erythrocyte sedimentation rate is essential for calculating the Colitis Activity Index (CAI). Laboratory diagnosticscan also be applied for the evaluation of parenteral complications concerning the liver, bile ducts and osteoporosis. Abnormal results of liverfunction tests are common in IBD. Among the non-invasive, accessible and sensitive diagnostic methods used for distinguishing between nonspecificinflammatory diseases of intestines two markers can be emphasized: Antineutrophil antibodies (ANCA, pANCA) and Anti-Saccharomyces cerevisiae antibodies (ASCA). It is believed that they can be useful in differential diagnostics and selection of an optimum pharmacologicaltherapy, of the so called indeterminate colitis (IC) occurring in about 10% of cases and causing difficulty in determining the typeof the nonspecific inflammatory bowel disease.KEY WORDS: Crohn’s disease, ulcerative colitis, anemia, acute phase proteins.Zapalne choroby przewodu pokarmowego o nieznanejetiologii są określane wspólnym mianem nieswoistychchorób zapalnych jelit. Charakteryzują się przewlekłymprzebiegiem, w czasie którego występują okresy zaostrzeń iremisji. Nawroty choroby mogą być spowodowane przezstres, zmiany w odżywianiu, leki, zakażenia, natomiastobjawy kliniczne zależą od rozległości i nasilenia zmian,jak również od lokalizacji zmian chorobowych i ich charakteru.Najlepiej poznane, klasyczne postacie tych chorób, towrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna[1, 2, 3].EpidemiologiaCzęstość występowania i zapadalność na chorobyzapalne jelit różnią się w zależności od rejonu geograficznegoi rasy. Chorobowość jest wyższa w EuropiePółnocnej i Ameryce Północnej niż w Europie Środkoweji Południowej, Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Chorobyte częściej występują u Żydów, przy czym częstsze sąu osób pochodzących ze Stanów Zjednoczonych i Europy(Środkowej i Wschodniej) niż z Izraela. Choroby jelit rzadziejwystępują u przedstawicieli rasy kolorowej niż białej.Krzywa dystrybucji częstości względem wieku jest dwu-