NOWINY LEKARSKIE 4 - Nowiny Lekarskie - UMP

Miejsce seksualności dziecięcej w teorii osobowości Zygmunta Freuda 401osobowości z zaakcentowaniem okresu dziecięctwa. Wedługklasycznej teorii psychoanalitycznej to właśnie okresniemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa odgrywa najważniejsząrolę w procesie kształtowania się charakteru.Osobowość zdaniem Freuda kształtuje się do okołopiątego roku życia, natomiast późniejszy rozwój, polegaprzede wszystkim na dalszym cyzelowaniu tej podstawowejstruktury. To jednocześnie pierwsza interpretacjawprowadzająca zmianę, która zaważyła nie tylko napsychologii, ale i zatrzęsła dziewiętnastowieczną filozofią.Dziecko, po raz pierwszy uznane zostało za ojcaczłowieka, co nie tylko kazało odwoływać się przedewszystkim do wczesnego dzieciństwa, w którym tkwiływedług Freuda przyczyny schorzeń psychicznych, alei uświadamiało dorosłym, że dziecko również posiadapsychikę. Może być zatem złośliwe, przekorne całkowiciezdając sobie z tego sprawę, a jednocześnie silnieprzeżywać wstrząsy emocjonalne, które zapewne dadząo sobie znać w dorosłym życiu, np. pod postacią nerwic.Nie można więc bagatelizować zachowania małegoczłowieka i z drugiej strony trzeba mieć świadomość, żedziecko odbiera wszystkie bodźce z zewnątrz i kumulujeodpowiednio w swoim aparacie psychicznym. Zdarzeniaz dzieciństwa budują zatem osobowość. Powyższe dotyczyrównież i funkcji seksualnej – nazywanego tak czasemprzez Freuda popędu, którego istotą jest dążenieseksualne. Rozwojowi tej funkcji poświęcił Freud dużomiejsca w swojej koncepcji, a szczególnie bulwersującedla współczesnych mu mieszczańskich odbiorców jegoprac było spostrzeżenie, że życie seksualne zaczyna sięjuż we wczesnym dzieciństwie, kiedy pojawiają siępierwsze oznaki aktywności cielesnej, której jedyniestary przesąd mógł odmawiać charakteru seksualnegoi która łączy się ze zjawiskami psychicznymi, jakie późniejspotykamy w miłosnym życiu ludzi dorosłych [10].Oczywiście życie seksualne jest tu rozumiane szerokoi obejmuje funkcję czerpania przyjemności z różnychstref ciała; funkcja ta wtórnie zostaje oddana do dyspozycjirozmnażania się [11]. Co więcej, prowadzone przezFreuda badania nad przyczynami i uzasadnieniem psychonerwicnaprowadziły go na konflikty między wzruszeniamiseksualnymi a oporami przeciwko seksualności. Poszukującu pacjenta przyczyn tłumienia seksualności, twórca psychoanalizysięgał do coraz wcześniejszych okresów życia pacjenta,aż doprowadziło go to do jego pierwszych lat dziecięcych.W literaturze przedmiotu spotyka się różnepodziały w obrębie rozwoju funkcji seksualnej. Różnicewynikają najczęściej z liczby wyodrębnionych stadiów.Najlepiej w tym miejscu powołać się na prace samegoFreuda przedstawiając bezpośrednio jego systematykę. Nietyle najpełniejszą, co najbardziej klarowną wykładnię rozwojufunkcji seksualnej dał w swojej rozprawie zatytułowanej:Zarys psychoanalizy, napisanej w lipcu 1938 roku,która ostatecznie nie została przezeń dokończona [12].Wyróżnia w niej Freud trzy fazy pregenitalne: fazę oralną,analną i falliczną, po czym następować ma okres latencji,a następnie faza genitalna jako stadium dojrzałości [13].Faza oralnaTrwa ona do ok. pierwszego roku życia dziecka. Jej nazwazwiązana jest z pierwszym organem, który po narodzeniuczłowieka staje się strefą erogenną, czyli ustami. Za ichpośrednictwem dziecko uzyskuje źródło przyjemności,jakim jest jedzenie, wiążące się ze stymulacją dotykowąwarg i jamy ustnej oraz połykaniem pokarmu. Cała aktywnośćpsychiczna w tym okresie wg Freuda nastawiona jestna zaspakajanie potrzeb strefy erogennej. Naturalnie służyona przede wszystkim utrzymaniu człowieka przy życiuprzez wyżywienie, jednakże nie należy mylić fizjologiiz psychologią. W uporczywym ssaniu dziecka już wcześnieprzejawia się potrzeba zaspokojenia, która – choć ma sweźródło w pobieraniu pokarmów i jest przez nie pobudzana –dąży jednak do uzyskania przyjemności niezależnie odpokarmu i dlatego też można i należy uznać ją za potrzebęseksualną [2]. Usta są zatem pierwszym organem, którystawia libidialne żądania psychice.Według Freuda libido to energia leżąca u podłożaprzekształceń popędu seksualnego ze względu na obiekt,cel i źródło pobudzenia seksualnego. Nie doczekaliśmysię wprawdzie jednoznacznej definicji, ponieważ teorialibido ewoluowała wraz z kolejnymi etapami teorii popędów.W pismach Freuda daje się wskazać dwie jegocechy: ma ono charakter seksualny, a jego obserwacjaumożliwia pomiar procesów i przekształceń w dziedziniepobudzenia seksualnego. Innymi słowy: libido jest wyrażeniemzapożyczonym z nauki o afektach. Nazywamy takpotraktowaną jako wielkość, choć na razie niezmierzalną– energię takich popędów, które mają do czynieniaz tym wszystkim, co można określić jako miłość. Jest onodynamicznym przejawem popędu seksualnego w życiupsychicznym.Gdy dziecko ma już zęby wytwarza się drugi, opróczjedzenia pokarmu, rodzaj aktywności oralnej – gryzieniei żucie. Te dwie czynności związane z fazą oralną, sąprototypami wielu rozwijających się później cech charakteru,ponieważ przyjemność czerpana z inkorporacjioralnej może zostać przemieszczona na inne rodzajeinkorporacji. Np. gryzienie, czyli agresywność oralna,może zostać przemieszczone i przejawić się w postacisarkazmu czy kłótliwości [5].Faza analnaW związku z libido Freud mówił o dążeniach agresywnych,a zwłaszcza chodzi tu o sadyzm, który jest wgniego popędową mieszanką dążeń czysto libidialnychi czysto destrukcyjnych. Poszczególne impulsy sadystycznepojawiają się już w fazie oralnej, ale dopiero wstadium analnym w pełni dochodzą do głosu, ponieważw nim szuka się zaspokojenia w agresji i czynnościachwydzielania. Wydalanie kału ma usuwać źródło przykregonapięcia, spowodowanego osiągnięciem określonegopoziomu parcia na zwieracze odbytu, na skutekgromadzącego się w dolnym odcinku przewodu pokarmowegoresztek pozostałych po strawieniu pokarmu.Faza analna rozpoczyna się w 2. roku życia. Treningczystości wymusza na dziecku stopniową regulację im-