368Wiesław Kalupanych nie przejawia zachowań pożądanych z punktu widzeniazaleceń z dziedziny ochrony zdrowia i popełniawiele błędów mogących być przyczyną złego samopoczucia,różnych dolegliwości i groźnych chorób. Wieluludzi nieprawidłowo odnosi się do swego zdrowia, np.nie odżywia się racjonalnie, pali papierosy, nie znajdujeczasu wolnego na wypoczynek, a jeżeli już, to preferujebierne jego formy, rzadko uprawiając sport.Zgodnie z danymi Centrum Zwalczania i ZapobieganiaChorobom (Centers for Disease Control and Prevention),w 1997 roku paliło tytoń około 24,7% dorosłychAmerykanów, czyli prawie o połowę mniej niż w 1995roku, kiedy paliło ich 42%. Celem inicjatywy „ZdrowiLudzie 2010” (”Healthy People 2010”) AmerykańskiegoDepartamentu Zdrowia i Opieki Zdrowotnej prowadzonejw ramach promocji zdrowia i zapobiegania chorobom,jest obniżenie odsetka palących dorosłych do 12%w końcu dekady.Każdego roku ponad milion młodych ludzi staje się nałogowymipalaczami i ponad 400 tysięcy dorosłych umierana skutek chorób związanych z paleniem tytoniu. W Europienałogowo pali papierosy 30–35% kobiet, 50–55% mężczyzni kilkanaście procent dzieci. Rak płuca u palaczytytoniu występuje 9 razy częściej niż w normalnej populacji,a u biernych palaczy 4 razy częściej. Zachorowalnośćna ten nowotwór wynosi: w USA 160 000 rocznie, w Anglii43 000, Francji 20 000, Polsce 20 000. Wskaźnik zachorowalnościwynosi w USA 68,2/100 000, w Polsce81/100 000, w tym u mężczyzn 86,6/100 000, u kobiet17,7/100 000. Odpowiedzią na powyżej przedstawione niepokojącedoniesienia jest wdrażanie działań interwencyjnych.Dają one pozytywne efekty. Po akcji „Rzuć palenierazem z nami!”, w listopadzie 2000 roku, której przewodniczyłprof. Witold Zatoński, prezes Fundacji Promocja Zdrowia– 300 tysięcy Polaków twierdziło, że rzuciło palenie.Przykładem związku między stanem zdrowia a sposobemodżywiania mogą być badania przeprowadzone podczasdrugiej wojny światowej w Norwegii – umieralnośćwe wszystkich grupach wiekowych z powodu chorób układukrążenia w ciągu 2–3 lat spadła o około 20% [4]. Związaneto było z wymuszonymi zmianami w strukturze odżywiania.Odnotowano w tym okresie szczególnie radykalnyspadek spożycia mięsa, pełnotłustego mleka, śmietany,sera, jaj oraz wzrost spożycia ryb i świeżych warzyw[5]. Przyczyn zmian w sytuacji zdrowotnej Polaków wlatach dziewięćdziesiątych należy również doszukiwać sięw dużej mierze właśnie w zmianach sposobu odżywiania,które były znaczące we wszystkich grupach wiekowych, uobu płci, we wszystkich regionach Polski [6, 7, 8]. Przedewszystkim wzrosła konsumpcja żywności pochodzeniaroślinnego, podobnie jak w innych krajach [9], a zmniejszyłatłuszczów zwierzęcych. Wzrosło również spożycie warzywi owoców [10]. Wskazano też, że niskie i sezonowewahania spożycia warzyw i owoców to ważny czynnikwpływający na zdrowie [11, 12, 13].Ocena zachowań prozdrowotnych ma istotne znaczeniew ustalaniu kierunków polityki zdrowotnej (budowaniuprogramów zdrowotnych).Cel pracyCelem pracy była analiza zachowań prozdrowotnychwśród czterdziestoletnich kobiet i mężczyzn miasta Poznaniai województwa poznańskiego.Materiał i metodyGrupę badawczą stanowili czterdziestoletni mieszkańcyPoznania i województwa poznańskiego zarejestrowani ulosowo wybranych lekarzy rodzinnych. Badaniem objętogrupę 1037 osób, zamieszkujących wspomniany obszargeograficzny (z czego 533 osoby stanowiły kobiety a 504 tomężczyźni, odpowiednio 51,4% i 48,6%).Spośród 21282 czterdziestolatków wyznaczono niezbędnąliczebność próby, wynoszącą 1031 osób (na poziomieistotności 0,001, przy dokładności szacunku 0,05).Narzędziem badawczym był kwestionariusz wywiadu,który zawierał między innymi pytania dotyczące samooceny,zdrowego stylu życia, palenia tytoniu, sposobuodżywiania i wypoczynku.WynikiSamoocena stanu zdrowia, będąca najbardziej popularnymkryterium oceny funkcjonowania człowieka, stanowiłapodstawowy element narzędzia badawczego. W tokubadań najwięcej (45%) czterdziestolatków oceniło swójstan zdrowia jako dobry (ryc. 1.).250200150100500bardzozłyPłeć a samoocena stanu zdrowia.złytakisobiedobryRyc. 1. Płeć a samoocena stanu zdrowia.bardzodobrykobietymężczyźniZnaczna większość osób – 94% kontroluje swój stanzdrowia. Sporadycznie czyni to aż 64% (tj. 663 osoby),natomiast systematycznie 30% (308 osób). Kobietyzdecydowanie częściej niż mężczyźni kontrolują swójstan zdrowia w sposób systematyczny (odpowiednio –35% i 23%) (ryc. 2.).350300250200150100500Płeć a kontrola stanu zdrowia.nigdy sporadycznie systematycznieRyc. 2. Płeć a kontrola stanu zdrowia.kobietymężczyźni
Zachowania prozdrowotne kobiet i mężczyzn wśród czterdziestoletnich mieszkańców Poznania ... 369Spośród wszystkich badanych czterdziestolatków44% (tj. 457 osób) podaje, że nigdy nie paliło tytoniu.Wśród osób, które należą do tej grupy 56% stanowiłykobiety (299 osób), natomiast 31,3% mężczyźni (158osób). Niepalący od pewnego czasu stanowią 19% (197osób), a palący tytoń – 37% (383 osoby). Palaczami są wwiększości mężczyźni (46%). Z grupy aktualnych palaczy20 i więcej papierosów dziennie wypalało 45,3%badanych, w tym 61% mężczyzn i 22% kobiet (ryc. 3.).Większość respondentów tj. 70% odżywia się regularnie.Kobiety częściej odżywiają się regularnie aniżelimężczyźni (ryc. 4.).300Płeć a palenie tytoniu.Na pytanie dotyczące spędzania przez osoby badaneczasu wolnego od pracy – 11,6% (120 osób) deklaruje,że nie ma wolnego czasu.Niepokojącym może wydawać się fakt, że aż 45,7%(474 osób) czterdziestolatków spędza czas wolny przedtelewizorem (26,8% mężczyzn, 18,9% kobiet), a tylko9% aktywnie. Wśród ankietowanych 15,9% (165 osób)badanych wolny czas wykorzystuje na odsypianie zmęczenia.Tylko 13,3% osób podaje, że spędza swoje wolnechwile w sposób aktywny (13,8% – spacer, 9,5% –gimnastyka, sport, rower). Natomiast 35,1% osób czaswolny poświęca na rozwijanie swojego hobby wymagającegoaktywności fizycznej. Kobiety czas wolny poświęcajągłównie na czytanie książek, czasopism i słuchaniemuzyki (ryc. 6.) (ryc. 7.).250200150100500nigdy nie palił obecnie nie pali paliRyc. 3. Płeć a palenie tytoniu.kobietymężczyźni300250200150Płeć a wypoczynek biernyPłeć a sposób odżywiania się.10050kobietymężczyźni450400350300250200150100500nieregularnieRyc. 4. Płeć a sposób odżywiania się.regularnieWażnym elementem wpływającym na stan zdrowiajest sen. Około 7 godzin na dobę sypia prawie 40% badanych(39,7%). Spośród badanych czterdziestolatków58% podaje, że przeważnie wstaje wyspana, 27% osóbokreśla swój stan jako „niewyspanie”, a tylko 11% zawszeczuje się wyspana. Osoby, które zawsze wstają niewyspanestanowią 4% wszystkich respondentów (ryc. 5).350300250200150100500zaw sze w stajęprzew ażnieniew yspanyw stajęniew yspanyRyc. 5. Płeć a sen.Płeć a sen.przew ażniezaw sze w stajęw stajęw yspanyw yspanykobietymężczyźni0odsypianieprzedtelewizoremczytanie prasyRyc. 6. Płeć a wypoczynek bierny.5004003002001000spacer,w ycieczkarow ersłuchaniemuzykiPłeć a wypoczynek czynnyRyc. 7. Płeć a wypoczynek czynny.hobbyrozwijaniehobbykobietymężczyźniNa pytanie dotyczące uczestnictwa w kulturze, ankietowanibez względu na płeć, mając do wyboru pójściedo teatru, na koncert lub kina – preferują kino (39,5%).Do teatru częściej chodzą kobiety niż mężczyźni – odpowiednio20% i 9,3%. Podobnie na koncerty – kobietychodzą częściej (20,4 %), niż mężczyźni (1,6%) (ryc. 8.).Wśród respondentów 36,1% (375 osób) spędza urlopna wczasach. W domu spędza go 29,7% (308 osób) a nawędrówce turystycznej tylko 5,7% (59 osób). Nie zaobserwowanozależności między płcią a miejscem wypoczynkuankietowanych podczas urlopu.Znamienne jest, iż 13,3% ankietowanych nie wykorzystujeurlopu (ryc. 9.).
- Page 2 and 3: REDAKTOR NACZELNYEDITOR IN CHIEFpro
- Page 4 and 5: 312Bartosz Sokół i innipodpotylic
- Page 8 and 9: 316Anna Bryl i inniNadmierna stymul
- Page 10 and 11: 318Anna Bryl i inniTab. 1. Wskaźni
- Page 12 and 13: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 320-3
- Page 14 and 15: 322Łukasz Bartkowiak i innikrotnie
- Page 16 and 17: 324Patrycja Gula, Wojmir Ziętkowia
- Page 18 and 19: 326Patrycja Gula, Wojmir Ziętkowia
- Page 20 and 21: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 328-3
- Page 22 and 23: 330Krystyna Przybyłowska i inniWyk
- Page 24 and 25: 332Krystyna Przybyłowska i inniBre
- Page 26 and 27: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 334-3
- Page 28 and 29: 336Teresa Seidler, Milena GryzaTabe
- Page 30 and 31: 338Teresa Seidler, Milena Gryzaspo
- Page 32 and 33: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 340-3
- Page 34 and 35: 342Barbara Stawińska-Witoszyńska
- Page 36 and 37: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 344-3
- Page 38 and 39: 346Irena Maniecka-Bryła, Marek Bry
- Page 40 and 41: 348Irena Maniecka-Bryła, Marek Bry
- Page 42 and 43: 350Irena Maniecka-Bryła, Marek Bry
- Page 44 and 45: 352Wojciech Kapała, Jerzy Skrobisz
- Page 46 and 47: 354Wojciech Kapała, Jerzy Skrobisz
- Page 48 and 49: 356Wojciech Kapała, Jerzy Skrobisz
- Page 50 and 51: 358Wojciech Kapała, Jerzy Skrobisz
- Page 54 and 55: 370Wiesław Kalupa20018016014012010
- Page 56 and 57: 372Teresa Kosicka, Hanna Kara-PerzI
- Page 58 and 59: 374Teresa Kosicka, Hanna Kara-Perz
- Page 60 and 61: 376Teresa Kosicka, Hanna Kara-Perzn
- Page 62 and 63: 2Teresa Kosicka, Hanna Kara-Perz
- Page 64 and 65: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 378-3
- Page 66 and 67: Agnieszka Wyrwińska i inni 380minu
- Page 68 and 69: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 382-3
- Page 70 and 71: Beata Kosińska 384ocena endoskopow
- Page 72 and 73: Beata Kosińska 386ty białek osocz
- Page 74 and 75: Beata Kosińska 38821. Frewin R.J.,
- Page 76 and 77: 390Anna Wawrocka, Maciej Krawczyńs
- Page 78 and 79: 392Anna Wawrocka, Maciej Krawczyńs
- Page 80 and 81: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 394-3
- Page 82 and 83: Ewa Zeyland-Malawka, Elżbieta Prę
- Page 84 and 85: Ewa Zeyland-Malawka, Elżbieta Prę
- Page 86 and 87: 400Aleksandra Kuligowska, Grażyna
- Page 88 and 89: 402Aleksandra Kuligowska, Grażyna
- Page 90 and 91: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 404-4
- Page 92 and 93: Dominik Dytfeld i inni 406skopii (M
- Page 94 and 95: 408Marcin Wieczorek i inniratykę p
- Page 96 and 97: 410Marcin Wieczorek i inniTab. 1. S
- Page 98 and 99: 412Marcin Wieczorek i inniSchisandr
- Page 101 and 102: Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 407-4
- Page 103 and 104:
INSTRUCTIONS TO AUTHORSGeneral1. No