NOWINY LEKARSKIE 4 - Nowiny Lekarskie - UMP

368Wiesław Kalupanych nie przejawia zachowań pożądanych z punktu widzeniazaleceń z dziedziny ochrony zdrowia i popełniawiele błędów mogących być przyczyną złego samopoczucia,różnych dolegliwości i groźnych chorób. Wieluludzi nieprawidłowo odnosi się do swego zdrowia, np.nie odżywia się racjonalnie, pali papierosy, nie znajdujeczasu wolnego na wypoczynek, a jeżeli już, to preferujebierne jego formy, rzadko uprawiając sport.Zgodnie z danymi Centrum Zwalczania i ZapobieganiaChorobom (Centers for Disease Control and Prevention),w 1997 roku paliło tytoń około 24,7% dorosłychAmerykanów, czyli prawie o połowę mniej niż w 1995roku, kiedy paliło ich 42%. Celem inicjatywy „ZdrowiLudzie 2010” (”Healthy People 2010”) AmerykańskiegoDepartamentu Zdrowia i Opieki Zdrowotnej prowadzonejw ramach promocji zdrowia i zapobiegania chorobom,jest obniżenie odsetka palących dorosłych do 12%w końcu dekady.Każdego roku ponad milion młodych ludzi staje się nałogowymipalaczami i ponad 400 tysięcy dorosłych umierana skutek chorób związanych z paleniem tytoniu. W Europienałogowo pali papierosy 30–35% kobiet, 50–55% mężczyzni kilkanaście procent dzieci. Rak płuca u palaczytytoniu występuje 9 razy częściej niż w normalnej populacji,a u biernych palaczy 4 razy częściej. Zachorowalnośćna ten nowotwór wynosi: w USA 160 000 rocznie, w Anglii43 000, Francji 20 000, Polsce 20 000. Wskaźnik zachorowalnościwynosi w USA 68,2/100 000, w Polsce81/100 000, w tym u mężczyzn 86,6/100 000, u kobiet17,7/100 000. Odpowiedzią na powyżej przedstawione niepokojącedoniesienia jest wdrażanie działań interwencyjnych.Dają one pozytywne efekty. Po akcji „Rzuć palenierazem z nami!”, w listopadzie 2000 roku, której przewodniczyłprof. Witold Zatoński, prezes Fundacji Promocja Zdrowia– 300 tysięcy Polaków twierdziło, że rzuciło palenie.Przykładem związku między stanem zdrowia a sposobemodżywiania mogą być badania przeprowadzone podczasdrugiej wojny światowej w Norwegii – umieralnośćwe wszystkich grupach wiekowych z powodu chorób układukrążenia w ciągu 2–3 lat spadła o około 20% [4]. Związaneto było z wymuszonymi zmianami w strukturze odżywiania.Odnotowano w tym okresie szczególnie radykalnyspadek spożycia mięsa, pełnotłustego mleka, śmietany,sera, jaj oraz wzrost spożycia ryb i świeżych warzyw[5]. Przyczyn zmian w sytuacji zdrowotnej Polaków wlatach dziewięćdziesiątych należy również doszukiwać sięw dużej mierze właśnie w zmianach sposobu odżywiania,które były znaczące we wszystkich grupach wiekowych, uobu płci, we wszystkich regionach Polski [6, 7, 8]. Przedewszystkim wzrosła konsumpcja żywności pochodzeniaroślinnego, podobnie jak w innych krajach [9], a zmniejszyłatłuszczów zwierzęcych. Wzrosło również spożycie warzywi owoców [10]. Wskazano też, że niskie i sezonowewahania spożycia warzyw i owoców to ważny czynnikwpływający na zdrowie [11, 12, 13].Ocena zachowań prozdrowotnych ma istotne znaczeniew ustalaniu kierunków polityki zdrowotnej (budowaniuprogramów zdrowotnych).Cel pracyCelem pracy była analiza zachowań prozdrowotnychwśród czterdziestoletnich kobiet i mężczyzn miasta Poznaniai województwa poznańskiego.Materiał i metodyGrupę badawczą stanowili czterdziestoletni mieszkańcyPoznania i województwa poznańskiego zarejestrowani ulosowo wybranych lekarzy rodzinnych. Badaniem objętogrupę 1037 osób, zamieszkujących wspomniany obszargeograficzny (z czego 533 osoby stanowiły kobiety a 504 tomężczyźni, odpowiednio 51,4% i 48,6%).Spośród 21282 czterdziestolatków wyznaczono niezbędnąliczebność próby, wynoszącą 1031 osób (na poziomieistotności 0,001, przy dokładności szacunku 0,05).Narzędziem badawczym był kwestionariusz wywiadu,który zawierał między innymi pytania dotyczące samooceny,zdrowego stylu życia, palenia tytoniu, sposobuodżywiania i wypoczynku.WynikiSamoocena stanu zdrowia, będąca najbardziej popularnymkryterium oceny funkcjonowania człowieka, stanowiłapodstawowy element narzędzia badawczego. W tokubadań najwięcej (45%) czterdziestolatków oceniło swójstan zdrowia jako dobry (ryc. 1.).250200150100500bardzozłyPłeć a samoocena stanu zdrowia.złytakisobiedobryRyc. 1. Płeć a samoocena stanu zdrowia.bardzodobrykobietymężczyźniZnaczna większość osób – 94% kontroluje swój stanzdrowia. Sporadycznie czyni to aż 64% (tj. 663 osoby),natomiast systematycznie 30% (308 osób). Kobietyzdecydowanie częściej niż mężczyźni kontrolują swójstan zdrowia w sposób systematyczny (odpowiednio –35% i 23%) (ryc. 2.).350300250200150100500Płeć a kontrola stanu zdrowia.nigdy sporadycznie systematycznieRyc. 2. Płeć a kontrola stanu zdrowia.kobietymężczyźni