NOWINY LEKARSKIE 4 - Nowiny Lekarskie - UMP

400Aleksandra Kuligowska, Grażyna Jarząbekmeneutyki, w której zasięgu znajdować się będą równieżprzyczyny zjawisk psychicznych [5]. Wychodząc z takiegozałożenia oczywiście przyjąć należy naturalne jego konsekwencje– interpretacja może być obarczona marginesembłędu i co ważniejsze, nie podlega weryfikacji. Nie mamybowiem dostępu do obiektywnej rzeczywistości świataludzkiego umysłu i nawet behawioralne, czysto zewnętrzneobserwacje, nie mogą do niej prowadzić.2. Freud – twórca psychoanalizyPsychoanaliza znalazła szybko zastosowanie w humanistyce,naukach społecznych, sztuce, czyli tam, gdzieinterpretacja bywa niezbędna. Jej nowatorstwo przejawiałosię przede wszystkim w spojrzeniu na ludzką psychikę jakostrukturę intencjonalną. Poza tym freudowska analiza głębi,dokonując próby wyjaśnienia sytuacji uniemożliwiającejosiągnięcie dobrostanu, wykorzystuje zdobycze kulturyhumanistycznej. Niczym historyk gromadzi psychoanalitykmateriał, niczym źródłoznawca go analizuje, niczym prawnikosądza jego przydatność, niczym socjolog umiejscawiaw ludzkich zachowaniach określonych normą społecznąi niczym filozof zastanawia się nad poznaniem. To tylkogarść przykładów, bo w praktyce znaczą one o wiele więcej.Psychoanaliza to jednak też swoista filozofia kultury,czyli zastosowanie rezultatów metapsychologicznych (czylikoncepcji ludzkiego umysłu) do opisu i wyjaśniania kulturyjako całości, a także jej poszczególnych dziedzin, jak np.moralności sztuki czy religii [6].Interpretacja Freuda zasadza się przede wszystkim najej podstawowym filarze – istnieniu nieświadomości, którąobjaśnił we właściwy sobie, obrazowy sposób. Możemywięc wyobrazić sobie górę lodową, która jak wiadomobędzie dla nas zawsze tylko częściowo widoczna, ponieważolbrzymia jej powierzchnia zanurzona jest w oceanie i ztego powodu niezauważalna. To, co jesteśmy w staniez niej dostrzec, a więc iskrzący w słońcu ośnieżony lodowiec,jest wyobrażeniem tego, co dla nas świadome, jawne,z czego zdajemy sobie sprawę, co możemy w sobie zarejestrowaći co stanowi tylko powierzchnię naszej psyche. Podpoziomem oceanu zaś znajduje się to, co dla nas niewidoczne,nieświadome, to głębia naszej jaźni, na którą wgFreuda składają się popędy i treści wyparte. We wstępiewspomniano krótko o naukowych sporach o istotę psychologii.Zdaniem Freuda, któremu dla objaśnienia ludzkiejpsyche również nie wystarczała chemia umysłu, współczesnamu psychologia zajmowała się tylko wierzchem górylodowej, a więc tym, co świadome, ignorując sferę podświadomości.Ta kategoria zresztą wówczas jeszcze nieistniała, bo to Freud był jej twórcą.3. Freudowska struktura osobowościDla poznania freudowskiej struktury osobowości, należypodkreślić, że wyłania się ona z freudowskiej psychologiigłębi. Obejmuje ona trzy główne systemy: ID, EGOi SUPEREGO. Tak przetłumaczone zostały one na językpolski z ojczystego języka Freuda, choć jak zauważaB. Bettelheim, niezbyt szczęśliwie [7]. Ego to wynik translacjiz niemieckiego Ich, dosłownie ja. Zastąpienie prostegoprzekładu ekwiwalentem łacińskim, wprowadza niewtajemniczonychw błąd, gdyż ego równolegle wobec teoriiFreuda funkcjonuje w języku potocznym w zupełnie innymznaczeniu. Jest też prefiksem wyrazów egoista, egoizm czyegocentryzm i z tego powodu może być kojarzone z nastawieniemna samego siebie i pojmowaniem rzeczywistościpod kątem własnych korzyści. Silne ego, ważne w teoriifreudowskiej dla zdrowej psychiki, w odbiorze potocznymnabiera błędnego znaczenia pejoratywnego, nie funkcjonującprzecież na poziomie kategorii psychoanalitycznej.Podobnie id i superego w języku niemieckim Es (to)i Ueberich (nad-ja).Pierwotnym systemem wytworzonym w strukturzeosobowości jest ID. Działa ono w wewnętrznym świeciesubiektywnych doznań i jednocześnie nie posiada wiedzyo świecie zewnętrznym. Id jest zatem siedliskiemwszelkich namiętności i popędów. Dlatego kieruje sięprzede wszystkim zasadą przyjemności, która umożliwiamu redukcję napięcia, czyli przyrostu energii, odczuwanegojako stan przykry. Do rozładowania napięć służąmu dwa procesy: czynności odruchowe np. mruganie,kichanie oraz proces pierwotny posiłkujący się wyobrażeniempożądanego przedmiotu. W przypadku głodubędzie to halucynacyjne doznanie pokarmu, ale procespierwotny rozładowuje napięcie również w postaci snów(marzeniem sennym jednak nie będę się zajmować zewzględu na obszerność tego tematu).Mimo rozwiniętych przez id mechanizmów, które majądziałać wg zasady przyjemności, nie jest ono w stanie sobiesamo poradzić. Dlatego wykształcił się wtórny systemEGO, działający w realnym świecie, pozwalający na zastosowaniedziałań w rzeczywistości. Ego, jako władza wykonawczaosobowości, decyduje o przystąpieniu do działaniai o reakcji na te elementy otoczenia, które zaspokoją popędy,często starając się pogodzić sprzeczne wymaganie id.Pamiętać jednak należy, że ego powstało jako zorganizowanaczęść id, po to, by ułatwiać osiąganie jego celów.Nigdy więc nie będzie niezależne.System trzeci – SUPEREGO to instancja moralnaosobowości, która wchłania wartości i ideały przekazywanedzieciom przez rodziców, wpajane następnie zapomocą systemu nagród i kar. Tradycyjne wartości tworząwizerunek idealnego ja, co stoi w opozycji wobecpopędów id. Rolę arbitra spełnia ponownie ego. Funkcjesuperego sprowadzają się do hamowania seksualnychimpulsów id oraz przekonywanie ego, aby cel realistycznyzastępować moralnym. Ten system również nie funkcjonujeosobno, bo bez dwóch, wcześniej wykształconychnie miałby racji bytu. Lindzey i Hall w skrócieuznali id za komponent biologiczny, ego – komponentpsychiczny, a superego za komponent społeczny ludzkiejosobowości wg teorii Freuda [8].4. Rozwój funkcji seksualnej człowieka. Miejsceseksualności dziecięcejPo tym krótkim naszkicowaniu aparatu psychicznegoopisanego przez Freuda w Zarysie psychoanalizy [9],drugim etapem pracy jest przedstawienie stadiów rozwoju