NOWINY LEKARSKIE 4 - Nowiny Lekarskie - UMP

402Aleksandra Kuligowska, Grażyna Jarząbekpulsu popędowego, a co za tym idzie, odkładanie napóźniej przyjemności usunięcia napięć analnych. Łatwoznaleźć więc powiązanie między sadyzmem i erotyzmemanalnym. Sadyzm ze swej natury dwubiegunowy – dążydo pozostających ze sobą w sprzeczności celów: zniszczeniaobiektu i zachowania go, dzięki panowaniu nadnim. Znajdowałby to więc szczególne odniesienie dodwufazowego funkcjonowaniu zwieracza odbytu (wydalanie– zatrzymywanie) i kontroli nad nim. Z analnymerotyzmem dziecka Freud łączył cechy charakteru dorosłegoczłowieka, np. skąpstwo, retencyjność czy twórczedziałanie. Najlepiej wyjaśnić tę interpretację odwołującsię wprost do przykładów. Gdy matka rygorystyczniepodchodzi do dziecięcej defekacji, wprost nakazującwypróżnianie, dziecko może się od tego powstrzymywaći skłaniać się do zaparć. Ta reakcja może w życiu dorosłymzostać przeniesiona na inne rodzaje zachowań i prowadzićdo silnej skłonności zatrzymywania swoich myślilub rzeczy. Łatwo tu o charakter cechujący się upartościąlub skąpstwem. Gdy matka nie tylko zmusza dziecko dodefekacji, ale przy tym używa też groźby kary za nie wykonanieczynności, dziecko może stawiać opór takiemu traktowaniuprzez nagłe wydalanie kału np. w miejscach publicznych,a w przyszłości może to generować charakter, naktóry składają się cechy ekspulsywne jak okrucieństwo,wybuchy złego humoru, upo-dobania do złośliwego niszczenia.Natomiast przesadne pochwały ze strony matkimogą prowadzić dziecko do uznania czynności wytwarzaniakału jako niezwykle ważnej, co w przyszłości przesunąćsię może na działanie twórcze.Faza fallicznaFaza falliczna została opisana przez Freuda bardzopóźno, bo dopiero w 1923 roku. Stadium to wiąże sięz kompleksem Edypa, którego odkrycie w toku autoanalizy,uważał Freud za jedno ze swych największychosiągnięć. W fazie fallicznej najważniejszą rolę zaczynająodgrywać seksualne i agresywne uczucia związanez funkcjonowaniem zewnętrznych narządów płciowych.Pojawienie się kompleksu Edypa warunkują autoerotycznefantazje dziecka, towarzyszące przyjemnościmasturbacji. Zjawisko odkryte przez Freuda otrzymałoswoją nazwę od mitycznego króla Teb, który zabił swojegoojca i ożenił się matką. W liście do WilhelmaFliessa jesienią 1897 roku Freud pisał: zrozumiała stajesię porywająca moc króla Edypa (…) grecka legendapodchwytuje przymus, który każdy rozpoznaje, ponieważodczuł sam w sobie jego istnienie.Początkowo Freud uważał, że cechą dziecięcej seksualności,odróżniającą ją od seksualności po okresiedojrzewania, jest brak jej organizacji. Zatem dopiero wmomencie nadejścia stadium genitalnego, (gdy genitaliaodgrywają rolę najważniejszą) dziecko może wyzwolićsię z anarchii popędów częściowych. Jednak wprowadzenieorganizacji analnej i oralnej rozbiło ten tok rozumowania,podważając zdolności sfery genitalnej, jakojedynej, która przyczynia się do organizacji libido. Mimoto prymat fallusa zasugerowany został już dużowcześniej (1905), kiedy Freud podał stwierdzenia, żelibido ma charakter męski zarówno u kobiety, jak i mężczyznyoraz, że główna strefa erogenna u dziewczynki,zlokalizowana w łechtaczce, jest wprost odpowiednikiemmęskiej strefy genitalnej, czyli żołędzi. KompleksemEdypa nazywa się zorganizowany zespół miłosnychi wrogich pragnień, jakie żywi dziecko do swych rodziców.W swej prostej formie kompleks przedstawia siętak jak w historii króla Edypa: pragnienie śmierci rywala,którym jest postać rodzica tej samej płci i pragnienieseksualne wobec postaci płci przeciwnej. Według Freudaprzeżywanie kompleksu Edypa osiąga szczyt, gdy dzieckojest między 3., a 5. rokiem życia w czasie fazy fallicznej.Jego przesilenie zaznacza wejście w okres utajenia.Sekwencja zdarzeń typowych dla rozwoju kompleksuEdypa jest inna u chłopców i dziewcząt, pomimoże najpierw oboje kochają matkę, która zaspokaja ichpotrzeby i odczuwają gniew wobec ojca, traktowanegoprzez nich jak rywala. Kazirodcze pożądanie przez chłopcamatki prowadzi do konfliktu między nim, a ojcem. Chłopiecwyobraża go sobie jako rywala, który chce goskrzywdzić jednocześnie odbierając mu miłość matki.Upewnia się w swoim przekonaniu tym bardziej, gdyrodzic rozzłoszczony demonstracyjnym niekiedy zachowaniemsyna, wypowiada groźby i skłonny jest stosowaćkary. Obawy, co do krzywdy, którą może wyrządzićdziecku ojciec koncentrują się na narządach płciowych.Ponieważ to one są źródłem lubieżnych uczuć chłopiecwyczuwa, że karą będzie pozbawienie go ich. Obawaprzed kastracją, bądź jak nazwał ją Freud lęk kastracyjnyprowadzi do wyparcia seksualnego pożądania matki i wrogościwobec ojca, a także przyczynia się do identyfikacjichłopca z ojcem. Zaś niebezpieczny pociąg erotyczny domatki ustępuje miejsca nieszkodliwemu do niej przywiązaniu.W ostateczności wyparcie kompleksu Edypa powodujeostateczne ukształtowanie się superego, które jest odtąd wgFreuda osłoną przeciw kazirodztwu i agresji.Kompleks Edypa u dziewczynki przebiega w nieporównywalniebardziej skomplikowany sposób. Przedewszystkim zmienia ona obiekt swoich upodobań z matkina ojca. Przyczyną tego jest odkrycie przez dziewczynkęczłonka u mężczyzny, podczas gdy u siebie obserwujejego brak. To ojciec wyposażony jest w ten cenny narząd,podczas gdy matka zostaje uznana za winną kastracji.Stopniowo jednak kateksja do ojca ulega ochłodzeniu zewzględu na zazdrość o członek, którego dziewczynkaprzecież nie posiada. Zazdrość o członek jest kobiecymodpowiednikiem męskiego lęku kastracyjnego i nosi nazwękompleksu kastracyjnego. Dziewczynka myśli, żestraciła coś cennego, podczas gdy chłopiec boi się o poważnąstratę. U dziewczynki jednak kompleks Edypa niezostaje całkowicie wyparty, czego następstwem są różnicepsychologiczne między płciami. Badania prowadzone nadtym zjawiskiem doprowadziły Freuda do jeszcze jednejtezy. Stwierdził on bowiem, że każdy człowiek jest z naturybiseksualny, przy czym pierwiastek homoseksualnyjest w nim utajony. To zatem rozwój i przebieg kompleksuEdypa warunkuje orientację seksualną. W osobowości