Jurisprudentie op het gebied van de ruimtelijke ordening, het ... - StAB

92
Planschadevergoeding
worden dat hetzelfde geldt voor een besluit tot het
verlenen van vrijstelling van een bestemmingsplan
(deze besluiten zullen hierna ook gezamenlijk worden
aangeduid als (een besluit tot) herziening).
Weliswaar dient de gemeente in dat kader de met
het besluit gemoeide belangen van particulieren in
haar belangenafweging te betrekken en kan zich de
situatie voordoen dat een voorgenomen herziening
in overwegende mate het belang dient van een of
meer particulieren van wie het initiatief om tot herziening
te komen is uitgegaan, maar ook in dat
geval mag de gemeente slechts tot herziening besluiten
als het algemene belang van een goede
ruimtelijke ordening daarmee gediend is, welk belang
de gemeente in het kader van de uitoefening
van haar publieke taak dient te behartigen.
3.6.2. Bij een beding als het onderhavige gaat het
om schade die een belanghebbende lijdt tengevolge
van een door de gemeente in de uitoefening van
haar publieke taak op het gebied van de ruimtelijke
ordening genomen besluit tot herziening, voorzover
deze schade ingevolge art. 49 WRO voor rekening
van de gemeente komt. De wet voorziet niet in de
mogelijkheid van verhaal van de kosten die voor de
gemeente verbonden zijn aan deze wettelijke verplichting
tot vergoeding van planschade. Bij aanvaarding
van de geldigheid van een dergelijk beding
zou de gemeente die kosten echter door het bedingen
van een tegenprestatie in het kader van een privaatrechtelijke
overeenkomst ten laste kunnen
brengen van particulieren die (in het bijzonder)
voordeel hebben van het herzieningsbesluit.
3.6.3. Voorzover de wet wel voorziet in verhaal van
kosten die voortvloeien uit de uitoefening van de gemeentelijke
taak op het gebied van de ruimtelijke
ordening, zijn aan die verhaalsmogelijkheden beperkingen
verbonden. Zo brengt de strekking van
art. 42 WRO – verhoging van de rechtszekerheid
voor grondeigenaren – mee dat de gemeente, indien
zij een financiële bijdrage tot verhaal van exploitatiekosten
bedingt, haar uit die overeenkomst voortvloeiende
aanspraken niet geldend kan maken als
de bepalingen van de toepasselijke exploitatieverordening
niet in acht zijn genomen (HR 16 februari
1996, nr. 15933, NJ 1996, 608, HR 17 november
2000, nr. C98/374, NJ 2001, 580 en HR 13 april
2001, nr. C99/161, NJ 2001, 581). Afgezien van
de mogelijkheid tot verhaal door verdiscontering in
de gronduitgifteprijs in gevallen waarin de gemeente
eigenaar van de grond is, voorziet de wet daarnaast
slechts in de mogelijkheid tot verhaal van exploitatiekosten
op particulieren door het heffen van
baatbelasting, terwijl (sommige) plankosten door
het heffen van leges kunnen worden verhaald. Met
betrekking tot die heffingen staat voor de burger de
mogelijkheid van bezwaar en eventueel beroep op
de belastingrechter open.
3.6.4. Gelet op de in 3.6.3 vermelde beperkingen
die zijn verbonden aan de in de wet voorziene verhaalsmogelijkheden
op het gebied van de ruimtelijke
ordening en de mate waarin de belangen van
de burger in het kader van die regelingen worden
beschermd, heeft het Hof met juistheid overwogen
dat het ontbreken van rechtsbescherming voor de
particulier die een overeenkomst als bedoeld in
3.6.2 met de gemeente sluit, zich verzet tegen aanvaarding
van de geldigheid van een beding als dit.
De omstandigheid dat de gemeente, zoals onderdeel
2.e op zichzelf terecht betoogt, gehouden is bij
een overeenkomst als deze haar wederpartij zoveel
mogelijk te betrekken in de vaststelling van de planschadevergoeding
en diens belang zoveel mogelijk
te behartigen, is in dit verband van onvoldoende gewicht.
Die omstandigheid brengt immers geenszins
mee dat de rechtspositie van deze particulier gelijkwaardig
is aan die van iemand die bij de vaststelling
van de vergoeding door de gemeenteraad en bij een
eventueel daarop volgende bestuursrechtelijke procedure
rechtstreeks betrokken is. Dat nadeel doet
onmiskenbaar tekort aan de voor een particulier in
een situatie als deze gewenste rechtsbescherming.
Daarbij is van belang dat, zoals het Hof heeft overwogen,
de particulier met bouwplannen is aangewezen
op de medewerking van de gemeente. De in
onderdeel 2.d genoemde mogelijkheden van de burger
om zich in bepaalde gevallen door middel van
bestuurs- of civielrechtelijke procedures ertegen te
verzetten dat een gemeente als voorwaarde voor
haar medewerking aan een besluit tot herziening de
aanvaarding van een beding als het onderhavige
stelt, zijn niet voldoende om het argument te ontzenuwen
dat de particulier met bouwplannen in die
zin in een afhankelijke positie verkeert dat hij praktisch
gesproken is aangewezen op medewerking van
de gemeente.
NIEUWSBRIEF StAB 3 / 2003