Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
200 Concordancia <strong>de</strong> los evangelistas 1,2,3<br />
LOS CUATRO AUTORES DE EVANGELIOS CANÓNICOS<br />
2 3- Esos cuatro evangelistas son conocidísimos en<br />
todo el orbe <strong>de</strong> la tierra. Y, quizá, el motivo <strong>de</strong> que sean<br />
cuatro haya que verlo en que son cuatro las partes <strong>de</strong>l mundo,<br />
por todo el cual ellos mismos anunciaron <strong>de</strong> alguna<br />
manera, mediante el simbolismo que encierra su número,<br />
que se iba a propagar la Iglesia <strong>de</strong> Cristo 16 . Este es el or<strong>de</strong>n<br />
en que escribieron, según se acepta tradicionalmente: el<br />
primero Mateo, luego Marcos, en tercer lugar Lucas, y por<br />
último Juan n. En consecuencia, fue uno el or<strong>de</strong>n por lo que<br />
a conocer y anunciar el Evangelio, y otro por lo que a escribirlo<br />
se refiere. En su conocimiento y anuncio fueron los<br />
primeros quienes, siguiendo al Señor, presente corporalmente,<br />
le oyeron hablar y le vieron obrar, y fueron enviados<br />
por él en persona a evangelizar. En cuanto a ponerlo por<br />
escrito -que hay que creer que aconteció por mandato divino<br />
i_a—, ocupan los lugares extremos dos <strong>de</strong> los elegidos por<br />
el Señor antes <strong>de</strong> su pasión: Mateo el primero, Juan el último.<br />
2. 3. Isti igitur quattuor euangelistae uniuerso terrarum orbe notissimi,<br />
et ob hoc fortasse quattuor, quoniam quattuor sunt partes orbis<br />
terrae, per cuius uniuersitatem Christi Ecclesiam dilatari ipso sui numeri<br />
sacramento quodammodo <strong>de</strong>clararunt, hoc ordine scripsisse perhibentur-.<br />
primus Mattheus, <strong>de</strong>in<strong>de</strong> Marcus, tertio Lucas, ultimo Iohannes.<br />
Vn<strong>de</strong> alius eis fuit ordo cognoscendi adque praedicandi, alius autem<br />
scribendi. Ad cognoscendum quippe adque praedicandum primi utique<br />
fuerunt qui secuti Dominum in carne praesentem dicentem audierunt<br />
facientemque ui<strong>de</strong>runt adque ex eius ore ad euangelizandum missi<br />
sunt. Sed in conscribendo euangelio, quod diuinitus ordinatum esse<br />
cre<strong>de</strong>ndum est, ex numero eorum, quos ante passionem Dominus elegit,<br />
primum adque ultimum locum dúo tenuerunt, primum Mattheus,<br />
ultimum Iohannes, ut reliqui dúo, qui ex illo numero non erant, sed<br />
16 Cf. nota complementaria 5: El número <strong>de</strong> los evangelios.<br />
17 Este or<strong>de</strong>n no era umversalmente aceptado. Por ejemplo, el Ambrosiáster, en la<br />
Quaestio IV <strong>de</strong> las Quaestiones Veteris et Novi Testamenti, propone y fundamenta<br />
este otro: Mateo, Lucas, Marcos y Juan. Dice así: -El or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> los evangelios se fundamenta<br />
en los contenidos- más que en su fecha. En consecuencia, ha <strong>de</strong> ponerse en<br />
primer lugar a Mateo, porque comenzó con la misma promesa hecha a Abrahán <strong>de</strong> la<br />
encarnación <strong>de</strong>l Señor; <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> él viene Lucas, que narra cómo tuvo lugar dicha<br />
encarnación; el tercero es Marcos, quien afirma que el Evangelio predicado por Cristo<br />
fue prometido en la ley; el cuarto es Juan, quien abiertamente afirma que es Dios aquel<br />
<strong>de</strong> quien hablan los tres anteriores (Líber quaestionum veteris et novi testamenti.<br />
Appendix quaestionum novi testamenti IV). El mismo or<strong>de</strong>n se halla en un canon<br />
griego <strong>de</strong> hacia el 400 (cf. H. MERKEL, Die Wie<strong>de</strong>rsprúcbe, p.153, n.l 13)<br />
18 En el número anterior nos indicaba que el escribir el Evangelio era una -autoridad-<br />
que otorgaba Dios por su Espíritu. Agustín tiene especial interés en recalcar que<br />
los autores <strong>de</strong> evangelios escribieron bajo el mandato divino. Si Dios ha or<strong>de</strong>nado su<br />
escritura, él está <strong>de</strong>trás avalando todo, como garante <strong>de</strong> su verdad.<br />
1, 2, 4 Libro I 201<br />
Los dos restantes no pertenecían al número <strong>de</strong> aquéllos; no<br />
obstante, habían seguido a Cristo que hablaba en ellos, por<br />
lo que han <strong>de</strong> ser abrazados como hijos. Por eso ocupan los<br />
puestos centrales y están protegidos por los otros por uno y<br />
otro costado >».<br />
4. Es tradición que <strong>de</strong> los cuatro sólo Mateo escribió<br />
en lengua hebrea 2°; los <strong>de</strong>más lo hicieron en griego. Y aunque<br />
parezca que cada cual mantuvo un cierto or<strong>de</strong>n propio<br />
en el relato 21, no se advierte que cada uno <strong>de</strong> ellos haya<br />
querido escribir como <strong>de</strong>sentendiéndose <strong>de</strong> lo escrito por su<br />
pre<strong>de</strong>cesor, o que haya omitido, por ignorancia, lo referido<br />
por otro. Al contrario, según la inspiración personal recibida<br />
22, hizo <strong>de</strong> su trabajo una aportación no superflua23.<br />
Se entien<strong>de</strong> que Mateo asumió el mostrar la estirpe regia<br />
en la encarnación <strong>de</strong>l Señor y la conformidad <strong>de</strong> la mayor<br />
parte <strong>de</strong> lo que hizo y dijo con la vida presente <strong>de</strong> los hom-<br />
tamen Christum in illis loquentem secuti erant, tamquam filii ample[4]<br />
ctendi ac per hoc in loco medio constituti utroque ab eis latere munirentur.<br />
(1044) 4. Horum sane quattuor solus Mattheus Hebraeo scripsisse<br />
perhibetur eloquio, ceteri Graeco. Et quamuis singuli suum quendam<br />
narrandi ordinem tenuisse ui<strong>de</strong>antur, non tamen unusquisque eorum<br />
uelut alterius praece<strong>de</strong>ntis ignarus uoluisse scribere repperitur uel<br />
ignorata praetermisisse, quae scripsisse alius inuenitur, sed sicut unicuique<br />
inspiratum est non superfluam cooperationem sui laboris adiunxit.<br />
Nam Mattheus suscepisse intellegitur incarnationem Domini secundum<br />
stirpem regiam et pleraque secundum hominum praesentem uitam<br />
" Aun los evangelistas que no fueron apóstoles son seguidores <strong>de</strong> Cristo, y se<br />
vinculan con él a través <strong>de</strong> los otros; <strong>de</strong> ahí la imagen plástica <strong>de</strong> Agustín explicativa<br />
<strong>de</strong>l or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> los evangelistas, según la cual los apóstoles abrazan a los no apóstoles; lo<br />
que significa que éstos se sienten arropados por aquéllos.<br />
20 El dato referido a la lengua en que originariamente escribió Mateo, es <strong>de</strong>cir, el<br />
hebreo, lo puntualiza Agustín por tres veces, y siempre con precaución, es <strong>de</strong>cir,<br />
acompañado <strong>de</strong> un perhibetur. Cf. nota complementaria 2: Mateo.<br />
21 Ordo narrandi. Agustín se acerca en esta obra a los evangelios como un grammaticus<br />
y <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ese punto los va a consi<strong>de</strong>rar y a examinar. El ordo es el modo <strong>de</strong> la<br />
dispositio establecida por el autor en vista <strong>de</strong> lograr su objetivo. Los autores sagrados,<br />
en su individualidad personal, tienen su propio ordo narrandi in<strong>de</strong>pendiente. Cf. nota<br />
complementaria 6: -Ordo».<br />
22 La inspiración sobre la que insistirá repetidamente Agustín es personal e individual.<br />
Cf. nota complementaria 1: Autoridad.<br />
" La afirmación <strong>de</strong> que los evangelistas no escriben <strong>de</strong> forma totalmente in<strong>de</strong>pendiente,<br />
sino en función <strong>de</strong> lo escrito por los otros y que aporta conscientemente algo<br />
diferente, no es nueva. El conocimiento recíproco <strong>de</strong> los evangelistas que les llevó a<br />
completarse mutuamente ya lo habían mantenido Orígenes, Eusebio <strong>de</strong> Cesárea<br />
(Historia Ecclesiastica 3, 24,6-15), Epifanio (Panarion 51,6), Teodoro <strong>de</strong> Mopsuestia<br />
(Commentarius in evangelium lobannis apostoli, prol. ed. J.-M. Vosté: CSCO<br />
116, p.2). Todo confluye a la tesis fundamental <strong>de</strong> la obra, a saber, la concordancia <strong>de</strong><br />
los evangelistas: las divergencias entre ellos son una cooperatio non superflua a la<br />
causa que los lleva a escribir.