You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
628 Concordancia <strong>de</strong> los evangelistas 3,25,82<br />
discípulos hasta completar los once. De esta manera no estuvo<br />
allí Tomás, que vio al Señor por primera vez <strong>de</strong>spués <strong>de</strong><br />
aquellos ocho días. En efecto, al mencionar Marcos a los<br />
once, no dijo once sin más, sino: Se apareció a aquellos<br />
once. Lucas dice también: Regresaron a Jerusalén y hallaron<br />
congregados a los once y a los que estaban con ellos.<br />
También éste muestra que se encontraban presentes los once,<br />
es <strong>de</strong>cir, los apóstoles. Pues al añadir: Y los que estaban<br />
con ellos, manifestó suficientemente que a aquéllos se les<br />
llamaba <strong>de</strong> modo más eminente -los once-, con quienes estaban<br />
los <strong>de</strong>más, y por esto se entien<strong>de</strong> que aquéllos eran los<br />
llamados apóstoles l62 . Pudo suce<strong>de</strong>r, por tanto, que se completasen<br />
once discípulos <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> los apóstoles y <strong>de</strong><br />
los otros discípulos, quienes viesen <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> aquellos ocho<br />
días a Jesús en el monte <strong>de</strong> Galilea.<br />
82. Pero sale al paso algo que ofrece resistencia.<br />
Cuando Juan menciona que vieron al Señor no los once en el<br />
monte, sino siete que estaban pescado junto al mar <strong>de</strong> Tibería<strong>de</strong>s,<br />
aña<strong>de</strong>: Esta fue ya la tercera vez que Jesús se manifestó<br />
a sus discípulos <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> resucitar <strong>de</strong> entre los<br />
muertos. Pero si aceptáramos que once discípulos, cualesquiera,<br />
vieron al Señor <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> aquellos ocho días, antes<br />
<strong>de</strong> que lo viese Tomás, no sería ésta junto al mar <strong>de</strong> Tibería-<br />
conplerentur, ac sic non ibi fuisse Thomam, qui post illos dies octo<br />
Dominum uidit. Marcus quippe, quando illos un<strong>de</strong>cim memorauit, non<br />
utcumque un<strong>de</strong>cim, sed Mis, inquit, un<strong>de</strong>cim apparuit (Me 16,14).<br />
Lucas etiam: regressi sunt, inquit, Hierusalem et inuenerunt congregatos<br />
un<strong>de</strong>cim et eos qui cum ipsis erant (Le 24,33)- Et iste ostendit<br />
illos un<strong>de</strong>cim, hoc est apostólos fuisse. Nam cum adiunxit: et eos qui<br />
cum ipsis erant, satis utique <strong>de</strong>clarauit eminentius illos un<strong>de</strong>cim appellatos,<br />
cum quibus erant ceteri, ac per hoc illi intelleguntur qui iam<br />
uocabantur apostoli. Hoc proin<strong>de</strong> fieri potuit, ut ex numero apostolorum<br />
et aliorum discipulorum un<strong>de</strong>cim discipuli conplerentur, qui ui<strong>de</strong>rent<br />
intra illos octo dies in Galilaeae monte lesum.<br />
82. Sed oceurrit aliud quod obsistat. Iohannes enim, quando<br />
commemorauit non in monte ab un<strong>de</strong>cim, sed ad mare Tiberiadis a<br />
septem piscantibus uisum esse Dominum, hoc iam tertio, inquit, manifestatus<br />
est lesus discipulis, cum resurrexisset a mortuis (lo 21,14).<br />
Si autem acceperimus intra illos octo [388] dies, antequam Thomas eum<br />
uidisset, ab un<strong>de</strong>cim quibusque discipulis Dominum uisum, non erit<br />
hoc ad mare Tiberiadis tertio mani('/.2/4)festatum esse, sed quarto.<br />
162 Con otras palabras que se sirvió <strong>de</strong> la antonomasia (eminentius). Cf. nota<br />
complementaria 27: Sinécdoque.<br />
3, 25,83 Libro III 629<br />
<strong>de</strong>s la tercera vez que se habría manifestado, sino la cuarta.<br />
Hay que ser cautos, no sea que alguien juzgue que Juan<br />
habló <strong>de</strong> «tercera vez» como si sólo hubiesen sido tres sus<br />
manifestaciones; esto hay que enten<strong>de</strong>rlo como referido al<br />
número <strong>de</strong> días, no al <strong>de</strong> las manifestaciones mismas, ni <strong>de</strong><br />
días continuos, sino con intervalos, como él mismo atestigua.<br />
En efecto, en el mismo primer día <strong>de</strong> su resurrección,<br />
<strong>de</strong>jando <strong>de</strong> lado la aparición a las mujeres, hecho que está<br />
claro en el evangelio, se manifestó tres veces: una a Pedro,<br />
otra a aquellos dos, uno <strong>de</strong> los cuales era Cleofás, y una<br />
tercera a muchos que estaban hablando <strong>de</strong> ello al anochecer.<br />
Juan, refiriéndolo a un único día, computa todo esto como<br />
una sola vez. De nuevo, es <strong>de</strong>cir, otro día, cuando lo vio<br />
también Tomás. Por tercera vez, junto al mar <strong>de</strong> Tibería<strong>de</strong>s,<br />
esto es, el tercer día en que se manifestó, no su tercera<br />
manifestación. Por ello, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> todo eso, nos vemos<br />
obligados a enten<strong>de</strong>r que lo acontecido fue lo siguiente: los<br />
once discípulos le vieron, según Mateo, en la montaña <strong>de</strong><br />
Galilea, adon<strong>de</strong> les había precedido según lo convenido,<br />
para que se cumpliese también en sentido literal lo que<br />
había predicho por medio <strong>de</strong>l ángel y él personalmente.<br />
83- Diez veces hallamos mencionado en los cuatro<br />
evangelistas que una u otras personas vieron al Señor <strong>de</strong>spués<br />
<strong>de</strong> la resurrección: primera, las mujeres, junto al sepul-<br />
Quod qui<strong>de</strong>m cauendum est, ne quis existimet tertio Iohannem dixisse,<br />
tamquam tres solae factae ftierint manifestationes eius; sed hoc intellegendus<br />
est ad numerum dierum rettulisse, non ad numerum ipsarum<br />
manifestationum nec continuorum dierum, sed per interualla, sicut<br />
i<strong>de</strong>m ipse testatur. Nam primo ipso die resurrectionis suae, excepto<br />
quod a mulieribus uisus est, id est quod in euangelio claret, ter se<br />
manifestauit, semel Petro, iterum duobus illis, quorum erat unus Cleopas,<br />
tertio plurimis iam in<strong>de</strong> conloquentibus noctis exordio, sed hoc<br />
totum Iohannes ad unum diem referens semel conputat; iterum autem,<br />
hoc est alio die, quando eum uidit et Thomas; tertio uero ad mare<br />
Tiberiadis, hoc est tertio die manifestationis eius, non tertia manifestatione.<br />
Ac per hoc post haec omnia cogimur intellegere factum esse,<br />
quod eum in monte Galilaeae secundum Mattheum un<strong>de</strong>cim discipuli<br />
ui<strong>de</strong>runt, quo eos secundum constitutum praecesserat, ut inpleretur<br />
etiam ad Htteram quod et per angelum et per se ipsum praedixerat.<br />
83. Inuenimus ¡taque aput quattuor euangelistas <strong>de</strong>ciens commemoratum<br />
Dominum uisum esse ab hominibus post resurrectionem: semel<br />
ad monumentum mulieribus, iterum eis<strong>de</strong>m regredientibus a mo-<br />
S.Ag. 29 21