Richtlijn Niercelcarcinoom

Oda T, Miyao N, Takahashi A, Yanase M, Masumori N, Itoh N, Tamakawa M, Tsukamoto T.
Growth rates of primary and metastatic lesions of renal cell carcinoma. Int J Urol 2001; 8:
473-477.
Sweeney JP, Thornhill JA, Graiger R, McDermott TE, Butler MR. Incidentally detected renal
cell carcinoma: pathological features, survival trends and implications for treatment. Br J Urol
1996; 78: 351-353.
Tsui KH, Shvarts O, Smith RB, Figlin R, de Kernion JB, Belldegrun A. Renal cell carcinoma:
prognostic significance of incidentally detected tumors. J Urol 2000; 163: 426-430.
1.2 Etiologie
Wetenschappelijke onderbouwing
Predisponerende factoren die de grootste invloed hebben op het verhogen van de kans op
niercelcarcinoom zijn lifestyle-factoren als overgewicht, roken en dieet. Andere factoren die
van belang zijn zijn hypertensie, medicatie en genetische factoren.
In een meta-analyse van studies uit de periode 1966 tot 1998 is gekeken naar het verschil in
relatief risico tussen mannen en vrouwen en naar de kwantitatieve invloed van overgewicht
(Bergstrom 2001). Er werd geen verschil tussen beide geslachten gevonden; het relatieve
risico voor het krijgen van niercelcarcinoom bedraagt 1,07 (95% CI 1,05-1,09) per eenheid
van toegenomen Body Mass Index (BMI) (gemiddeld gewicht +3 kg). Deze resultaten zijn
bevestigd in recentere studies (Chow 1994, Hu 2003, McLaughlin 1995, Toro 1999).
Vooralsnog werd geen relatie gevonden tussen BMI bij diagnose en stadium van de ziekte
(Schlehofer 1995).
In een grote internationale case-control studie werd een verband gevonden tussen roken en
het krijgen van niercelcarcinoom (Mellemgaard 1994). Het relatieve risico voor huidige rokers
is 1,4 (95% CI 1,2-1,7) met toename door de intensiteit van het roken en het aantal jaren dat
gerookt is. Dit verband werd ook in kleinere studies gevonden (Mellemgaard 1994, Shapiro
1999, Yuan 1998). Het verhoogde risico kan volgens bevindingen in andere studies
beïnvloed worden door andere factoren. Door meer lichaamsbeweging en door langdurig
stoppen met roken neemt het verhoogde risico op niercelcarcinoom af ((Mattioli 2002,
Schips 2003).
Verschillende studies beschrijven de relatie tussen dieet en incidentie van niercelcarcinoom
(Boeing 1997, Chow 1994, Handa 2002, Hu 2003, Lindblad 1997, Parker 2003, Wolk 1996,
Yuan 1998). Hier komt uit naar voren dat met name hoge energie inname het risico op
niercelcarcinoom verhoogt (OR in de grootste studie (Wolk 1996) 1,7 (95% CI 1,4-2,2). Er
bestaat onzekerheid of dit effect alleen met de overvoeding te maken heeft, of met
deelbestanden van het voedingspatroon, zoals vet, eiwit of koolhydraten (Parker 2003). Fruit
en groente lijken een risico-verlagend effect te hebben (Boeing 1997, Lindblad 1997, Wolk
1996), maar dit wordt niet consistent gevonden (Parker 2003).
Bij de vele case-control studies komen, in wisselende mate, nog vele andere factoren naar
voren die mogelijk een verhoogde kans op niercelcarcinoom veroorzaken zoals expositie aan
chemicaliën, lagere sociaal-economische status, hypertensie, urineweg infecties, medicatie
(amfetamine, diuretica). Vanwege de onduidelijkheden en ook tegengestelde bevindingen
wordt hier niet nader bij stilgestaan.
Naast bovengenoemde predisponerende factoren is duidelijk dat genetische factoren van
invloed zijn op de kans op niercelcarcinoom. Het Von Hippel-Lindau syndroom is de
bekendste erfelijke vorm van niercelcarcinoom. Het relatieve risico van niercelcarcinoom bij
een familie-anamnese van niercelcarcinoom varieert van 2,9 (95% CI 1,4-6,3) bij een eerste
of tweede graads verwante tot 4,1 (95% CI 1,1-14,9) en 4,8 (95% CI 1,0-23) voor mannen en
vrouwen respectievelijk (Gago-Dominguez 2001, Mellemgaard 1996). Andere vormen van
niercelcarcinoom op basis van kiembaan mutaties in het genoom zijn het type 1 papillaire
niercel carcinoom (mutatie in het c-Met gen), het chromofobe carcinoom (mutatie in het Birt
Hogg Dubé gen) en het type 2 papillaire carcinoom (mutatie in het fumaraat hydratase gen)
10