Richtlijn Niercelcarcinoom

Literatuur
Bissada NK, Yakout HH, Babanouri A, et al. Long-term experience with management of renal
cell carcinoma involving the inferior vena cava. Urology 2003; 61: 89-92.
Giberti C, Oneto F, Martorana G, et al. Radical nephrectomy for renal cell carcinoma: longterm
results and prognostic factors on a series of 328 cases. Eur Urol 1997; 31: 40-48.
Glazer AA, Novick AC. Long-term follow-up after surgical treatment for renal cell carcinoma
extending into the right atrium. J Urol 1996; 155: 448-450.
Novick AC, Kaye MC, Cosgrove DM, et al. Experience with cardiopulmonary bypass and
deep hypothermic circulatory arrest in the management of retroperitoneal tumors with large
vena caval thrombi. Ann Surg 1990; 212: 472-476.
Skinner DG, Pritchett TR, Lieskovsky G, et al. Vena caval involvement by renal cell
carcinoma. Surgical resection provides meaningful long-term survival. Ann Surg 1989; 219:
387-392.
Staehler G, Brkovic D. The role of radical surgery for renal cell carcinoma with extension into
the vena cava. J Urol 2000; 163: 1671-1675.
Swierzewski DJ, Swierzewski MJ, Libertino JA. Radical nephrectomy in patients with renal
cell carcinoma with venous, vena caval, and atrial extension. Am J Surg 1994; 168: 205-9
Zisman A, Wieder JA, Pantuck AJ, et al. Renal cell carcinoma with tumor thrombus
extension: biology, role of nephrectomy and response to immunotherapy. J Urol 2003; 169:
909-916.
4.1.5. Laparoscopische radicale nefrectomie
Wetenschappelijke onderbouwing
De eerste laparoscopische radicale tumornefrectomie werd uitgevoerd in 1990 door
Clayman. Sindsdien is de laparoscopische benadering meer en meer geaccepteerd en wijd
verbreid omwille van korter ziekenhuisverblijf, kortere reconvalescentie, minder bloedverlies,
minder postoperatieve pijn en cosmetisch voordeel. De laparoscopische radicale nefrectomie
pretendeert een alternatief te zijn voor de open radicale nefrectomie in de volgende situaties:
laag tumorvolume (8 cm of minder), gelocaliseerde tumor zonder invasie, tumor thrombus in
de vena renalis en pathologische klieren. Tumoren kleiner dan 4 cm (20% zijn benigne)
komen ook in aanmerking voor een laparoscopische partiële nefrectomie.
Er zijn drie laparoscopische benaderingen: transperitoneaal, retroperitoneaal en ‘handassisted’.
Inmiddels is gebleken dat de laparoscopische benadering voor T1 en T2 (T3a)
niercelcarcinomen oncologisch effectief en vergelijkbaar is met de open radicale nefrectomie
(Dunn 2000, Cadeddu 1998, Gill 2000, Ono 2001, Chan 2001, Portis 2002, Janetschek
2002, Stifelman 2003). De studie van Cadeddu betreffende 157 patiënten toont een 5-jaars
ziektevrije overleving van 91% (Cadeddu 1998). Alhoewel de grootte van de tumor als een
relatieve beperking wordt (werd) beschouwd voor laparoscopie, verwijderen sommige
onderzoekers tumoren tot een grootte van 12 cm en 15 cm (Bhayani 2003). Laparoscopie
wordt ook toegepast bij uitgebreide en gemetastaseerde nierceltumoren (cytoreductieve
nefrectomie) (Walther 1999). In de handen van ervaren endo-urologen is open conversie
tijdens de laparoscopische interventie nauwelijks nog aan de orde (3 tot 7%) (Allan 2001,
Vallancien 2002). Het verwijderen van het operatiepreparaat kan op intacte wijze via een
kleine additionele incisie of door morcellatie. Deze laatste techniek zou een adequate
histologische beoordeling niet in de weg staan (Urban 1993, Landman 2000). De vrees voor
‘tumor spillage’ tijdens laparoscopie lijkt eerder ongegrond. Locale recidieven en
poortmetastasen komen voor in respectievelijk 2,2% en 0% van de 45 gevallen (Rassweiler
2003). In een andere studie komen noch locale recidieven noch poortmetastasen voor bij
60