Richtlijn Niercelcarcinoom

Radiochirurgie
Radiochirurgie is aangewezen voor de primaire of recidief behandeling van patiënten met
• 1 tot 4 hersenmetastasen. Lokalisatie in de hersenstam is geen absolute contra indicatie.
• een maximale diameter van 3,5 cm
• Karnofsky index ≥70
• afwezigheid van progressieve extracraniële tumoractiviteit.
(Patchell 1990, EORTC 22952/260001, Alexander 1995)
Bij deze vorm van poliklinische bestraling wordt op de hersenmetastase een hoge
bestralingsdosis (18-25 Gy) met grote precisie toegediend in een eenmalige fractie
Radiochirurgie kan worden uitgevoerd met een Leksell Gamma Knife ® of met een speciaal
daartoe aangepaste lineaire versneller. Er lijkt geen verschil in effect tussen radiochirurgie
met een Leksell Gamma Knife ® of met een aangepaste lineaire versneller. Er zijn echter
geen prospectieve gerandomiseerde studies waarin beide technieken werden vergeleken.
Bij radiochirurgie worden lokale controle percentages van 90-95% beschreven. Deze
resultaten worden ook gevonden bij hersenmetastasen van minder radiotherapie gevoelige
tumoren zoals het niercelcarcinoom.
Radiochirurgie is even effectief als resectie gevolgd door WBRT, zoals gedocumenteerd in
een retrospectieve studie (Muacevic 1999). De 1-jaars lokale controle was 75% na resectie +
WBRT versus 83% na radiochirurgie. De resultaten waren statistisch niet significant
verschillend.
Over de waarde van het aantal hersenmetastasen als criterium voor het al dan niet uitvoeren
van radiochirurgie is onvoldoende bekend. De meeste literatuurgegevens hebben betrekking
op studies bij patiënten met 1-4 hersenmetastasen, waar soms geen optimale beeldvorming
werd toegepast. In niet-gecontroleerde studies was de overleving onafhankelijk van het
aantal hersenmetastasen (Schoggl 1998, Ikushima 2000, Amendola 2000). De overleving na
radiochirurgie wordt vooral bepaald door de uitgebreidheid van de extracraniële
tumoractiviteit (Alexander 1995).
De waarde van de toevoeging van WBRT aan radiochirurgie blijft controversieel en is nog
niet in een gerandomiseerde studie aangetoond. Meerdere series hebben aangetoond dat de
toevoeging van WBRT wel het risico van intracranieel recidief buiten het radiochirurgisch
behandelde volume vermindert, doch de algehele overleving en lokaal progressie vrije
overleving niet beïnvloedt (Amendola 2000, Sheehan 2003, Noel 2004, Muacevioc 2004,
Kim 2000, Goyal 2000, Culine 1998, Shiau 1997). In een retrospectieve studie van 105
patiënten waarin de combinatie van radiochirurgie met WBRT werd vergeleken met
radiochirurgie alleen, was de mediane overleving respectievelijk 11,3 maanden versus 11,1
maanden en de 1 jaars lokale progressie vrije overleving respectievelijk 79% versus 71%
(Shaw 2000). De radiochirurgische behandeling maakte deel uit van een behandelstrategie
bestaande uit 3-maandelijks beeldvormend onderzoek van de hersenen voor vroegtijdige
diagnostiek van recidief hersenmetastasen en efficiënte salvage opties zoals herhaalde
radiochirurgie of WBRT.
Om de waarde van de toevoeging van WBRT aan radiochirurgie te evalueren loopt er
momenteel een EORTC studie waarbij wordt gerandomiseerd tussen neurochirurgie of
radiochirurgie alleen en neurochirurgie of radiochirurgie in combinatie met WBRT (EORTC
22952/26001).
In principe is het uitvoeren van radiochirurgie na een biopsie van een hersenmetastase
zonder toevoeging van WBRT niet onjuist, omdat het risico op verspreiding van de tumor als
80