Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

OVER GOD ALS PERSOON 101
vindt in zijn principale object - de oneindige goedheid van God zelf
- geen enkele noodzakende grond om een bepaalde uitdrukking van
die goedheid in iets anders te willen. Geen enkele eindige goedheid
voegt immers iets toe aan de goedheid die God zelf is.24 Elk schepsel
is overtollig in de zin dat het absoluut niet nodig is om de goedheid
die God is volledig te maken. God is zichzelf genoeg. Let wel: er is
werkelijk sprake van een aporie. Zichzelf genoeg zijn betekent voor
Thomas niet dat God niet scheppend naar buiten wil treden. God is
scheppende zijnsmacht. Maar de natuurlijke drang tot mededeling
van de eigen volkomenheid aan het andere vindt in die volkomen
goedheid die God zelf is en die het doel van zijn wil is geen
bepalende grond! Er bestaat geen noodzakelijke relatie tussen Gods
goedheid en een eindige goedheid zodanig dat God zijn goedheid
niet als doel kan willen tenzij door een eindige goedheid te willen
omwille daarvan. Gods oneindige goedheid is niet afhankelijk van de
eindige uitdrukking van zijn goedheid in iets anders. Dat zou immers
betekenen dat Gods goedheid pas tot stand zou komen in en door de
eindige uitdrukking van zijn goedheid in het andere.
Als het doel van Gods wil geen bepalende grond bevat om
iets anders omwille van dat doel te willen, en de schepping in dit
opzicht overbodig en nodeloos is, en dus niet van de grond komt, dan
kan het bestaan van de geschapen werkelijkheid alleen begrepen
worden door de oneindige scheppende zijnsmacht die God is te
denken als een zich bepalende wil. En dat noemen we een vrije wil,
een wil van een geestelijk wezen dat zichzelf als dit of dat willende
wil, zich vrij tot die scheppende wilsdaad bepaalt. De zo gedachte
vrijheid van God in zijn scheppingsdaad heeft niets te maken met
een keuze of een beslissing. Het gaat erom dat Gods wil alleen
gedacht kan worden als de productieve grond van alle dingen indien
ze een zichzelf bepalende grond is. Via de aporie zien we hoe de
omslag van 'natuur' (oneindige zijnsmacht) naar 'geest' (vrijheid,
personaliteit) plaats vindt. De oneindige zijnsmacht die God is kan
als het ware niet 'naar buiten toe' actief zijn tenzij door zich te
verinnerlijken tot geest in verstand en wil.25
24 Ibid.: "Unde, cum bonitas Dei sit perfecta, et esse possit sine aliis, cum
nihil ei perfectionis ex aliis accrescat."
25 Dit 'verinnerlijken tot geest' is niet iets dat tot stand moet komen. God is
altijd al 'verinnerlijkt' of zoals Thomas het beschrijft: God is reditio in se
completa, volkomen terugkeer tot zichzelf, maar dan zonder de beweging