Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

94 RUOI TE VELDE
eindige voorstelling, maar op het inzicht in wat persoon-zijn als
zodanig, als volmaaktheid, inhoudt.
Aandacht voor de manier waarop Thomas God als persoon
meent te kunnen bevestigen is voor ons betoog belangrijk omdat het
kan helpen scherper te onderscheiden tussen enerzijds het bevestigen
van het persoon-zijn van God en anderzijds het zich in de religieuze
verbeelding God op een persoonachtige manier voorstellen. Tegelijk
kan het ons ook gevoeliger maken voor de betekenisverschuivingen
die het begrip persoon in de loop van de tijd heeft ondergaan. Aan
het gebruik van de term persoon kleeft bij Thomas niet de associatie
van het 'persoonlijke'. Zijn benadering in de theologie is daarom
vruchtbaar voor onze discussie omdat hij de christelijke geloofstaal
(in zijn modus significandi) noch als rechtstreeks 'van boven' opvat
- of via een rationele reconstructie naar boven toe opwaardeert -
noch (in zijn res significata) laat terugvallen in het 'beneden' van de
menselijke ervaring. Het menselijk spreken over God, en de
theologische verheldering ervan, is doortrokken van een
fundamentele analogie die het mogelijk maakt het menselijk spreken
over God te begrijpen als een spreken over God zonder dat de modus
significandi van onze woorden de res significata begrippelijkeenzinnig
vastlegt. In dit verband is het van belang dat volgens
Thomas geen van onze (eindige) voorstellingen rechtstreeks van
toepassing is op God, ook niet via een projecterende uitvergroting;
alles wat we van God zeggen, zeggen we van hem in zoverre hij "het
principe is van alle dingen, dat zelf niet een van die dingen is, maar
alle dingen te boven gaat". II
In aansluiting bij het christelijk spraakgebruik over God die
'één in wezen en drie in persoon is' stelt Thomas in de Summa de
vraag of de naam persoon gebruikt mag worden voor het
goddelijke. 12 De vraag is heel specifiek en hoort thuis in de theologie
van de triniteit. Kunnen we zinvol en legitiem spreken van
II Vgl. STh I, q. 13 a. 1. In verband met de naam 'God' zie q. 13 a. 8 ad 2:
"Impositum est enim nomen hoc ad aliquid significandum supra omnia
existens, quod est principium omnium, et remotum ab omnibus. Hoc enim
intendunt significare nominantes Deum." Voor een uitvoeriger analyse van
deze drieslag in het benoemen van God, zie het vierde hoofdstuk in mijn
Aquinas on God, Ashgate 2006.
12 STh I, q. 29 a. 3: "[...] utrum nomen personae sit ponendum in divinis."