Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

TRANSCENDENTALE NOTIES VAN WERKELIJKHEID 135
zijnde 'iets' genoemd wordt, een transcendentale naam die verder
onherleidbaar is.
5.3. Derde conclusie96
Na het begrip van 'iets' volgt onmiddellijk met de zesde
gedachtestap het begrip van 'ding'. Aangezien de transcendentale
term 'ding' uitdrukking geeft aan de eigen quidditeit of essentie van
zijnde, bezit elk zijnde zijn eigen quidditeit of essentie. Het bezit van
een eigen essentie is echter voorwaardelijk, want elk zijnde kan
alleen een eigen essentie hebben als het in zichzelf onverdeeld is
(eenheid bezit) en als het onderscheiden is van elk ander zijnde door
zijn iets-zijn. Na het transcendentale begrip van eenheid en iets-zijn
formeert het verstand dan ook het transcendentale begrip van
'ding,.97
Javelli vermeldt niet wat het formele kenmerk van het
transcendens 'ding' is. Hij zegt alleen dat deze term de quidditeit of
essentie van zijnde uitdrukt. Maar quidditeit of essentie is toch
eerder het materiële opzicht waaronder zijnde als ding bezien wordt.
Vergelijk de term 'één': formeel kenmerk is de indivisio, materieel
kenmerk is de idente substantie van elk zijnde. Wat is nu het formele
kenmerk, de ratio van ding? Caput IV van Javelli's Tractatus, dat
handelt over het transeendens res, geeft hierover geen uitsluitsel,
maar in zijn commentaar op Metaphysica IV qu.3 zegt Javelli dat de
term 'res' uitdrukking geeft aan de vastheid en stabiliteit van zijnde,
en welomdat elk reëel zijnde een zekere en krachtig gevestigde
zijndheid heeft, die niet het resultaat is van een of andere
verstandsoperatie." Dit formele kenmerk van zijnde als ding heeft
Javelli zeker ontleend aan Thomas, die res etymologisch afleidt van
96 Vgl. de voorgaande beschouwingswijze van zijnde als ens in se
a/fi,rmative.
9 De transc., 464a: "Tertia conc1usio. Post conceptum ipsius aliquid statim
sequitur conceptus rei. Quoniam dicitur res a sua propria quidditate, vel
essentia: propriam autem quidditatem, vel essentiam unumquodque habet,
inquantum est indivisum in se, et divisum a quolibet alio, alioquin sua
essentia non esset sibi propria: ergo post conceptum unius et aliquid,
intellectus ordinate procedens immediate format conceptum rei."
98 Quaestiones super IV Metaphysices, q. 3, in Opera omnia 1. I, 735a:
"Dicitur autem res a ratus rata, eo quod ornne ens reale est certae et firmae
entitatis praeter opus animae."