Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

96 Rum TE VELDE
die zich manifesteert in het zelfstandig kunnen handelen (per se
agere) en het meester zijn over eigen daden (dominium sui actus).16
Wij zouden zeggen: een persoon is een individueel wezen dat
krachtens zijn redelijkheid in staat is vrij te handelen. Een dier is dan
geen persoon, wel een mens of een engel (eindige geest) en ook God.
'Persoon' is niet een klassebegrip; er bestaat geen klasse van wezens
die op grond van een gemeenschappelijk soortkenmerk personen zijn
De term persoon betekent de mens in zoverre hij drager is van een
eigennaam. Persoon is dus een algemene eigennaam, een naam van
individuen met een bepaalde natuur. Waarom hebben individuen van
een 'redelijke natuur' een dergelijke algemene eigennaam? Omdat ze
niet een instantie zijn van een algemene natuur maar in een andere
verhouding staan tot hun soortnatuur dan niet-menselijke individuen.
Voor personen geldt: non solum aguntur, sicut alia, sed per se agunt.
Hun handelingen volgen niet zondermeer uit de soortnatuur, maar ze
handelen 'door zichzelf, dus vrij. Ze zijn daarom niet hun natuur
maar ze hebben een natuur, ze verhouden zich ertoe in de zin dat ze
wat ze zijn ook in vrijheid te verwerkelijken hebben, en dus als mens
kunnen tekortschieten. Persoon heeft betrekking op de zijnswijze van
het menselijk individu: redelijke wezens zijn niet zondermeer
exemplaren van hun soort maar ze existeren als personen, als
individuen met 'een eigen gezicht'. 17
In welke zin kunnen we het persoon-zijn aan God
toeschrijven? Thomas is daar kort over. In het geheel van de
werkelijkheid is 'persoon' het meest volmaakte wat er bestaat'f;
'persoon' duidt een wijze van individu-zijn aan van een heel
bijzondere rang en waardigheid, namelijk 'existeren in een redelijke
natuur'. Gegeven dat persoon-zijn een volmaaktheid is, mogen we
het rechtens aan God toeschrijven die immers alle volmaaktheid in
zich bevat, hoewel God persoon is op een veel verhevener wijze dan
hoe het persoon-zijn zich manifesteert in menselijke individuen.
Laten we de gedachtegang kort recapituleren. Op grond waarvan
16 STh I, q. 29 a. I: "Sed adhuc quodam specialiori et perfectiori modo
invenitur particulare et individuum in substantiis rationalibus, quae habent
dominium sui actus, et non solum aguntur, sicut alia, sed per se agunt."
17 Vgl. ook het mooie boek van Robert Spaemann, Personen. Versuche über
den Unterschied zwischen 'etwas' und 'iemand'. Stuttgart 1996.
IS STh I, q. 29 a. 3: "persona significat id quod est perfectissimum in tota
natura, scilicet subsistens in rationali natura."