Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

118 PETER R. VAN VELDHUIJSEN
De minor van deze redenering moet echter nog bewezen worden,
want wat houdt de beweerde niet-reëele toevoeging aan zijnde in?
Een reële toevoeging, zo beargumenteert Javelli dan, zou immers een
differentie, een accident of een substantie zijn. Maar geen van deze
drie komt in aanmerking. Transcendentia voegen bijvoorbeeld geen
differentie toe, omdat anders zijnde een genus zou zijn dat
verschillend gespecificeerd zou kunnen worden, zoals levend wezen
tot plant, dier of mens. Volgens Aristoteles in Metaphysica III 3
(998b22) is zijnde echter geen genus." Evenmin voegen de
transcendentia op accidentele of substantiële wijze iets toe, en wel
omdat zij anders niet geprediceerd kunnen worden van elk zijnde.
Datgene immers wat aan zijnde iets welbepaalds toevoegt is niet
convertibel en gemeenschappelijk met zijnde." Substanties,
accidenten, specifieke differenties zijn inperkingen van zijnde tot
bijvoorbeeld deze mens, wit-zijn en plant-zijn. Transcendentia
contraheren niet tot reëel verschillende zijnsbepalingen, maar
omcirkelen als communia zowel het gehele zijnde als ook elkaar."
Het staat vast, zo vervolgt Javelli zijn argument, dat de
transcendentia van elk zijnde geprediceerd kunnen worden, en hij
verwijst dan ter bevestiging naar Averroes (In IV Metaphysicam
comm.3), waar de Commentator zegt dat elk zijnde één is en dat
omgekeerd alles wat één is ook zijnde is.47 Aristoteles spreekt in zijn
Metaphysica IV 2 niet over ornkeerbaarheid, hij zegt alleen dat
zijnde en één hetzelfde zijn en één natuur hebben maar verschillen
44 Vgl. Thomas, De veritate q. I a. I sol.: Aan zijnde kan niet iets
toegevoegd worden als iets wat van buiten af zijnde komt, zoals de
toevoeging van een specifieke differentie aan een genus of een accident aan
een subject. Unde probat etiam Philosoph us in III Metaphysicae quod ens
non potest esse genus.
45 De transc., 463a: "[...] transcendentia non addunt aliquod reale super ens,
quoniam tale additum, aut esset differentia, sicut homo addit rationale super
animal, aut esset accidens, aut substantia; non addunt (de tekst leest addit;
PvV) differentiam, quia ens esset genus contra Arist. In 3. Metaph. text.I0,
non addunt accidens, nec substantiam, quia transcendentia non
praedicarentur de quolibet ente. Quod enim addit super ens, aliquid
determinati generis, non convertitur cum ente, ut patet."
46 Vgl. Jan A. Aertsen (1988), o.c., 86.
47 De transc., .463a: "Constat autem transcendentia praedicari de quolibet
ente, unde et Comm. Inquit in 4. Meta com.3 ornne ens est unum et e
converso." Vgl. Javelli, Quaestiones in IV Metaphysicen quo3 (p.735a).