Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

122 PETER R. VAN VELDHUIJSEN
a.l): Als waar (en elk ander transcendens) hetzelfde zou zijn als
zijnde, dan zou het tautologisch zijn, d.w.z. hetzelfde zinloos
herhalend, om te spreken van een waar zijnde? Waar en zijnde
kunnen dus niet hetzelfde zijn, zoals een begripsmatige distinctie
schijnt te impliceren, maar moeten reëel verschillend zijn." Welnu,
zo vervolgt Javelli, het is geen leeg taalgebruik om te beweren dat
zijnde één, waar en goed is, zoals alle metafysici (omnes) van
mening zijn. Javelli zegt hier (nog) niet waarom deze bewering geen
'nugatio' is, hij verwijst vooralsnog alleen naar anonieme
autoriteiten. Op grond van de voorafgaande conclusiones worden de
transcendentia dus niet reëelonderscheiden van zijnde maar wel, wat
de derde conclusie vaststelt, begripsmatig. Niettemin echter is de
natuur van zijnde, waarop de transcendentale namen zich steeds
richten, steeds identiek en dezelfde." Ter bevestiging van deze
conclusie citeert Javelli het begin van Metaphysica IV letterlijk
(volgens de Latijnse versie): 58 "Als dus zijnde en één dezelfde ene
natuur betreffen, omdat zij elkaar wederzijds bevatten, zoals bij
principe en oorzaak, wordt deze natuur toch niet getoond onder één
begripsomschrijving." En Averroes, zo vervolgt Javelli, geeft als
verklaring dat zijnde en één wat het subject betreft eenzelfde natuur
bedoelen via twee definities. Volgens de weg van de peripatetische
56 "Nugatio est eiusdem inutilis repetitio; si ergo verum esset idem quod ens,
esset nugatio dum dicitur ens verurn, quod falsum est; ergo non sunt idem."
Kant zallater in zijn Kritik der reinen Vernunfi B 113 dit argument herhalen
in zijn kritiek op de 'transcendentale filosofie van de Ouden' als hij de
zijnsnamen één, waar en goed tautologisch en leeg noemt.
57 De transc., 463a: "Tertia conclusio. Transcendentia distinguuntur ratione
ab ente. Quoniam non est nugatio dicere ens unum, ens bonum, ens verurn,
ut omnes concedunt. Ergo aliqua distinctione distinguuntur, non reali, nec ex
natura rei, per conclusiones praecedentes. Ergo a sufficienti divisione,
distinguuntur ratione, Iicet significent eandem naturam."
58 Aristoteles, Metaphysiea IV 2 (1003b22v.). Uitdrukkelijk noemt
Aristoteles in deze klassiek geworden tekst de twee elementen voor de
convertibiliteit van de transcendentia: de ene natuur die door de ratio (logos)
gedifferentieerd wordt. Zie Jan A. Aertsen, Die Lehre der Transzendentalien
und die Metaphysik. Der Kommentar von Thomas von Aquin zum IV. Buch
der Metaphysiea, in Freiburger Zeitsehrififiir Philosophie und Theologie 35
(1988),293-316, hier 306.