Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

TRANSCENDENTALE NOTIES VAN WERKELIJKHEID 129
gaat het nu volgens welke de zijnswijzen van overeenstemming
transeendentaal benoemd kunnen worden?
Er is in de ziel, zo vervolgt Javelli, een kenvermogen, het
verstand, en een (intellectiet) streefvermogen, de wil.79 De
overeenstemming van zijnde met het verstand stelt het ware of
waarheid vast. 'Waar' (verum) is dan de transcendentale term om
uitdrukking te geven aan deze intelligibele zijnsovereenstemming.
Voor een uitgebreide behandeling van het transeendens verum
verwijst Javelli naar het caput De vero van zijn tractaat. De
overeenstemming van zijnde met het streefvermogen stelt het goede
of goedheid vast. 'Goed' (bonum) is dan de transcendentale term om
uitdrukking te geven aan deze nastrevenswaardige
zijnsovereenstemming. Zoals bij het ware, verwijst Javelli ook hier
voor een uitgebreidere behandeling van goed naar het caput De
bonoÎ"
Ex praedictis igitur patet, zo besluit Javelli dan zijn tweede
thema van onderzoek, quales modos addant transcendentia supra
ens.Sl Het is opmerkelijk dat Javelli een uitdrukkelijk onderscheid
maakt tussen zijnswijze (modus [entisJ) en transcendens als naam
voor een zijnswijze. Nastrevenswaardigheid is een modus van zijnde
die uitgedrukt wordt door de transcendentale naam of term goed.
Het derde en laatste thema van onderzoek betreft de orde van de
transcendentale termen onder elkaar, uitgaande van het eerste
transcendens zijnde. In het voorafgaande heeft Javelli al iets laten
zien van zo'n orde, aangezien hij de setting van de transcendentia bij
Thomas in diens De veritate soms heeft veranderd: unum vóór res en
verum vóór bonum. Deze verandering heeft als reden dat Javelli zijn
79 Javelli spreekt van een potentia appetitiva intellectiva (dicta vo/untas),
waarschijnlijkom aan te gevendat de wil zich altijddientte latengezeggen
doorhet verstand.
80 De transc., 463b: "In anima autem est potentia intellectiva,et est
appetitivadicta voluntas. Convenientiaautem entis ad intellectum,quae
diciturconformitas,vel assimilatioconstituitIy verum,de quodicemusin c.
De vero. Convenientiavero entis ad appetitumconstituitIy bonum,de quo
dicemusin c. De bono."Vgl.ThomasvanAquino,De veritate, q. 1 a. 1sol:
"In animaautemest vis cognitivaet appetitiva;convenientiamergoentisad
appetitumexprimithoc nomen bonum [...] convenientiamvero entis ad
intellectumexprimithoc nomenverum."
81 De transe., 463b.