Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

132 PETER R. V AN VELDHUIJSEN
art.I soL, die een voorlopige orde en setting geeft, zoals Javelli onder
het tweede thema van zijn onderzoek heeft laten zien.
5. Conclusies
5. J. Eerste conclusie87
Het eerste dat ons verstand vat is zijnde, zoals ook Avicenna'"
verklaart. Deze inzet is gelijk aan die in het tweede thema van
onderzoek. En aangezien zijnde het eerste is, moet logisch of
kentheoretisch de volgende gedachtestap leiden tot het tegendeel van
zijnde, namelijk niet-zijnde. Begrip van zijnde en niet-zijnde leidt
dan via een derde stap tot het begrip van verdeling en onderscheid
tussen het ene en het andere zijnde, die tegengestelden zijn. De
vierde gedachtestap voert tot het begrip van innerlijke
onverdeeldheid, omdat elk zijnde in zichzelf onverdeeld is. Volgens
Aristoteles in zijn Metaphysica X (cap.2 l1054a13-!9) namelijk
worden zijnde en één gelijkstaande termen genoemd, want wat niet
één is, is niet zijnde. De term 'één' drukt de onverdeeldheid van
zijnde uit, zoals eerder uiteengezet. Dus is elk zijnde in zichzelf
onverdeeld.89
Javelli spreekt nota bene alleen met betrekking tot de eerste
en vierde gedachtestap over zijnde: de eerste notie is die van zijnde
zelf, de vierde is die van het onverdeelde zijnde. Maar drukken de
tweede en derde notie (niet-zijnde en verdeling) dan geen
transcendentale wijzen van zijnde uit? Zoals direct zal blijken is
Javelli's antwoord ontkennend. Maar eerst concludeert hij dat één
het transcendens is dat na zijnde in de afleidingsorde de eerste plaats
87 Vgl. de voorgaande beschouwingswijze van zijnde als ens in se negative.
88 Metaphysiea I 6 (ed. Venetiis 1508 fol.72rbA).
89 De transe., 463b: "Prima conclusio. Unum secundum rationem formalem
praecedit omnia alia transcendentia. Quoniam primum quod concipitur ab
intellectu nostro, est ens [...], secundum est non ens, quia ex opposito
cognoscitur oppositum. Tertium est divisio. Cognito enim quid ens, et quid
non ens, statim apprehendimus distinctionem unius ab altero, cum sint
opposita. Quartum est indivisio, quoniam omne ens in seipso indivisum est.
Cum enim secundum Arist. in 10. Meta. tex.7. dicantur aequaliter ens et
unum, quod non est unum, non est ens [...] unum autem dicit indivisionem
[...] ergo omne ens est in seipso indivisum."