Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

TRANSCENDENTALE NOTIES VAN WERKELIJKHEID 123
school worden de transcendentia alleen op begripsmatige wijze
onderscheiden van zijnde.59
Javelli spreekt niet over onderscheid qua defmitie, zoals
Averroes, maar hij volgt waarschijnlijk de uitleg van Aristoteles door
Thomas, die de geciteerde tekst zo verheldert: Unum autem et ens
significant unam naturam secundum diversas rationes/" De reden,
waarom er alleen een begripsmatig onderscheid is - en daarmee
geeft Javelli nu ook de reden waarom er niet gesproken kan worden
van triviaal en tautologisch taalgebruik (nugatio) - is dat de
werkelijke dingen, alles wat is, steeds op andere wijze opgevat en
begrepen worden: als zijnde, als één, als waar, als goed (etc.).61Dit
argument bedoelt te zeggen dat de zin en betekenis van het
werkelijke zijnde uitgedrukt wordt door welbepaalde termen die qua
begrip steeds weer andere noties aan zijnde toevoegen die door de
ratio van zijnde zelf niet uitgedrukt worden.f Zo vervalt dus ook de
nugatio-objectie. In zijn antwoord op deze objectie drukt Thomas
Javelli's argument aldus uit: waar-zijnde is geen tautologie omdat
door de term 'waar' iets uitgedrukt wordt - namelijk kenbaarheid -
wat niet door de term 'zijnde' uitgedrukt wordt.î"
59 De transe., 463a: "Quod confirmatur per Arist. in 4. Metaph. tex.3. ubi
inquit, Si igitur ens, et unum idem et una natura, eo quod se ad invicem
consequuntur, sicut principium et causa, sed non est una ratione ostensa. Et
Comm. DecJarans illic dictum Arist. inquit significant eandem naturam
subiecto, et duas diffinitiones, sicut principium et causa: manifestum est
ergo, quod secundum viam Peripateticam distinguuntur ab ente solum
secundum rationem."
60 In IV Metaphysieam, lectio 2, nr. 549.
61 De transe., 463a: "De transcendentia zijn louter begripsmatige
zijnsbepalingen, quoniam alio modo concipitur res, ut ens et ut una vel bona
etc."
62 Transcendentia expliciteren niet alleen de betekenis van zijnde, maar
voegen wel degelijk ook iets toe aan de zin van zijnde. Zijnde zelf geeft
uitdrukking aan het zijn (esse), dat waardoor alle dingen zijn. Goed voegt
aan zijnde echter iets toe wat niet door zijnde zelf uitgedrukt wordt, namelijk
de nastrevenswaardigheid van zijnde.
63 De veritate, q. 1 a. I ad 1 sed contra: "Non est nugatio cum dicitur ens
verum quia aliquid exprimitur nomine veri quod non exprimitur nomine
entis." Vgl. De veritate, q. 21 a. 1 sol: "non nugatorie dicatur ens bonum."
STh I, q. II a. 1 ad 3. Zie voor de algemene these de solutio van De veritate,
q. I a. I: "Aliqua dicuntur addere super ens, in quantum exprimunt modum
ipsius entis qui nomine entis non exprimitur."