Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

OVER GOD ALS PERSOON 85
bepaald soort informatieve rationele theologie over 'God zelf'. Hoe
het met God zelf gesteld is weten we niet en kunnen we ook niet
weten; we beschikken niet over een cognitieve toegang die ons in
staat zou stellen onze religieuze voorstellingen en interpretaties van
'beneden' objectiefte rechtvaardigen in hoe het daar 'boven' is. Wat
we wel kunnen zeggen is dat religies in het algemeen goden of god
mensachtig voorstellen. Maar als we dit opvatten als een realistische
beschrijving van God, waarmee we kunnen redeneren en
theologische betogen kunnen opzetten, dan komen we onherroepelijk
in de problemen, meent Kuitert. Theologie gaat er vanouds van uit
dat God haar object is en dat haar taak bestaat in het geven van een
rationeel inzichtelijke bepaling van hoe en wat God is. God zou de
zaak van de theologie zijn, iets waar je niet achter terug kunt. De
uittocht van de theologie naar de religiewetenschap heeft nu te
maken met de ontdekking dat je er wel achter terug kunt, dat 'God'
altijd een zeker product is van hoe mensen zich God voorstellen en
verbeelden. Dat is ook de ontdekking van de ideologiekritiek: je
denkt dat het over 'boven' gaat, maar in werkelijkheid is dit 'boven'
een weerspiegeling van 'beneden'. Je hebt om zo te zeggen nooit met
God zelf te maken maar altijd met beeldvorming en die
beeldvorming is ideologisch geladen, berust op menselijke
constructies en beslissingen die het risico inhouden de levendige
religieuze verhouding tot transeendentie aan banden te leggen en te
doen verdorren. De wereld van de religie is een wereld van de
beeldvorming, als een soort handvat waarmee mensen houvast
proberen te krijgen aan wat ongrijpbaar is, maar wat daardoor
tegelijk weer met hen een loopje neemt. Dat is de spanningsvolle
dialectiek van de religieuze verbeelding. De ontmanteling van de
gerationaliseerde godsvoorstellingen wordt dan zelf tot een religieus
geïnspireerde behoefte, een behoefte om door het bos van onze
constructies opnieuw in contact te komen met een 'buiten', met een
oorspronkelijke ervaring. Noem het een religieuze oerervaring, in de
woorden van Kuitert: de ervaring van de werkelijkheid als Macht die
ons kan maken en breken.!
Is die Macht, die ons kan maken en breken, een persoon?
Nee, zegt Kuitert, dat is reeds een interpretatie, iets dat voor onze
eigen rekening komt. Mensen maken zich er een voorstelling van een
persoon van. Dat maakt de Macht aanspreekbaar, het is een acte van
2 Kuitert(2000), o.c.; 125e.v.