Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

OVER GOD ALS PERSOON 91
Persoon-zijn brengt tot uitdrukking dat het individu vrij komt vanuit
de gebondenheid van de natuurlijke soort, dus in vollere zin individu
is, in die zin dat het zelf zichzelf is en heeft te zijn. Dat is de
persoonsopvatting die we bij Thomas zullen tegenkomen en die we
in de volgende paragraaf gaan bespreken.
'Persoon' of 'ziel' drukt bij De Dijn een zekere meerwaarde
uit ten aanzien van het empirisch individu; 'persoon' staat voor een
betekenis of waarde die zich aan het empirisch individu hecht of zich
daarin incarneert (vooral in het gelaat) zonder daartoe herleid te
kunnen worden. We kunnen eigenlijk niet goed zeggen waarin die
'meerwaarde' bestaat. Het is in zekere zin een 'absolute' betekenis,
iets dat op geen enkele manier geconditioneerd is door relatieve
eigenschappen van het empirisch individu, maar dat aan het
menselijk wezen een zeker sacraal karakter toekent. Dat absolute
kenmerk kan men religieus omschrijven als een 'merkteken van
God'. De Dijn onderstreept dat dit absolute kenmerk steeds in de
ethische praktijk verondersteld en erkend wordt, ook waar de band
met een religieus betekeniskader afgezwakt is. Maar het is niet in de
empirische bijzonderheid van het individu terug te vinden. De
absolute betekenis van de mens als persoon is ook voor het individu
zelf transcendent in de zin dat hij er niet over beschikt noch
afhankelijk kan maken van zijn concrete gedragingen. Hier ligt nu
wel een probleem. De waardigheid van persoon hecht zich aan het
empirisch individu, maar zo dat die twee onbemiddeld naast elkaar
blijven staan. Er is het empirisch individu en zijn symbolisch
merkteken van waardigheid die het individu bekleedt met de
betekenis van persoon, als lid van een morele gemeenschap. Maar
dat het empirisch individu zelf als persoon begrepen moet worden,
wordt zo niet duidelijk. Het is dan ook niet zonder reden dat De Dijn
de betekenis van het respect voor de menselijke waardigheid vooral
zoekt te verduidelijken aan de hand van situaties waarin de
persoonswaarde zich niet of nauwelijks meer manifesteert in het
menselijk lichaam. Zo wijst hij op het begraven van de doden als
uiting van respect. Dit soort voorbeelden tonen juist door het contrast
heel duidelijk dat de ethische houding van respect niet
gerechtvaardigd wordt door kwaliteiten van het empirisch individu.
Juist in het geval van overledenen of bij comateuze patiënten is de
persoonswaarde geheel symbolisch, want iets wat zich niet langer in
het (lichamelijk) individu reëel uitdrukt. Deze voorbeelden maken