Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

More documents

Recommendations

Info

138 PETER R. VAN VELDHUIJSEN is, waarbij de reduplicatie via de term 'inzoverre' in de eerste plaats doelt op een uiteenzetting van zijnde volgens formele rationes oftewel transcendentia. Zelfs dit meest ontheven denken dat het zijnde als zijnde beschouwt, wist een middeleeuwse auteur nog concreet te benaderen met behulp van een tekst uit de Schriften. Zo citeert Andreas Andreae in het prooemium van zijn commentaar op de Metaphysica met betrekking tot het subject en thema van de metafysica Jezus Sirach 24,5: "Ik alleen (volgens Andreas spreekt hier de metafysica) heb de rondte des hemels omgegaan."I03 Wat heeft Javelli nu in de vorm van prolegomena willen zeggen over de algemene systematiek van de transcendentale begrippen? Via zijn eigen indeling in drie thema's van onderzoek kan dit als volgt kort worden samengevat. Eerste thema: transcendentia zijn begripsmatige bepalingen van zijnde, die als formele toevoegingen aan zijnde zijnswijzen weergeven die door het transcendens zijnde zelf niet worden uitgedrukt. Zij zijn ideële en geen reële zijnstoevoegingen vanwege hun coëxtensiviteit met zijnde zelf. Elk transcendens is immers convertibel met zijnde en met elk ander transcendens. Zij gaan zijnde rond en omcirkelen elkaar onderling. Tweede thema: het eerste thema van onderzoek heeft als kerngedachte de begripsmatigheid van de transcendentia. Kern van het tweede thema is de transcendentale toevoeging aan zijnde. Nauw aansluitend aan De veritate q.l a.l sol. laat Javelli via de verstandelijke methode van disjunctie zien dat er vijf ideëel verschillende zijnstoevoegingen zijn. Derde thema: de kern van het laatste thema van onderzoek is de orde van de transcendentia ten opzichte van elkaar. Volgens elkaar onmiddellijk opvolgende gedachtestappen met als uitgangsbegrip de primaire notie van zijnde leidt Javelli dan de transcendentaal-ontologische orde af. Onder het tweede thema werden reeds de verschillende transcendentia gevonden en in een tentatieve ordening gezet, die tenslotte deze definitieve vorm heeft gekregen: ens, unum, aliquid, res, verum, bonum. Historisch gezien kan de vraag gesteld worden of het tractaat van Javelli niet een welbepaalde weg van interpretatie van de 103 Dilucidissima expositio in XII libros Metaphysicorum Aristotelis prooemium, in Ioannis Duns Scoti Opera omnia, Parisiis 1891-95 vol. 5, 410.
TRANSCENDENTALE NOTIES VAN WERKELIJKHEID 139 transcendentia volgt, namelijk die weg waarbij deze universele namen van zijnde alleen uitgelegd worden als immanente zijnsnamen, gemeenschappelijk aan al het (geschapen) zijnde zonder enige verwijzing naar een transcendente werkelijkheid of goddelijke oorsprong. Voor Thomas zijn de transcendentia namen die verwijzen naar de goddelijke oorsprong van de werkelijkheid, zij zijn voor hem als de sporen van de Schepper in zijn schepping.l'" Zoals Paulus Soncinas (ob.1494) zijn commentaar op de Metaphysica begint met een bespreking van boek IV om duidelijk te maken dat metafysica in primaire en stricte zin handelt over het zijnde als zijnde, zo beperkt Javelli zijn De transcendentibus tot een tractaat over de zijnsnamen als communia die louter het immanente zijnde betreffen, en aldus geen namen zijn die ook verwijzen naar een goddelijke oorsprong van zijnde. Deze filosofische inperking tot immanentie is, denk ik, een noviteit, aangezien de Middeleeuwse inzet van het transcendentale denken niet alleen bepaald is tot de zin van alles wat is, maar juist ook geïnteresseerd is in de oorsprong van de zin van zijnde. "The transcendentals are, however, not only common names. They have another aspect, which comes out already in what is generally regarded as the first treatise on the transcendentals, the Summa de bono of Philip the Cancellor, written about 1230. In the proloque Philip establishes not only that transcendentals are that which is most common but also that these are sometimes 'appro~riated', that is, treated as 'proper' to something, namely to God.,,1 S Kortom, dit andere, transcendente aspect komt in het tractaat van Javelli niet (meer) ter sprake. En misschien mag dan ook uit dit stilzwijgen geconcludeerd worden dat Javelli een nieuwe lijn markeert, een grenslijn wellicht overschrijdt richting Kant in het denken over de transcendentale zijnsbegrippen. 104 Vgl. Aertsen (1996), o.c., hoofdstuk 9: 'Transcendentals and the divine'. lOS Jan A. Aertsen, Good as transcendental and the transcendence of the Good, in Scott MacDonald (ed.), Being and goodness. The concept of the good in metaphysics and philosophical theology, Ithaca/London 1991, 56- 73, hier 57. In De veri/ate, q. 4 a. I sol. zegt Thomas dat er namen zijn "quae dicuntur de deo et creaturis, ut ens, bonum et huiusmodi, quae prius fuerunt creaturis imposita et ex his ad divinam praedicationem transIata."
Page 2 and 3:
Thomas Instituut te Utrecht Boàrd
Page 4 and 5:
Editorial Board Prof. dr. H.J.M. Sc
Page 6 and 7:
Rudi te Velde OVER GOD ALS PERSOON.
Page 8 and 9:
6 INTRODUCTION A second contributio
Page 10 and 11:
8 HENK J.M. SCHOOT us of the rise a
Page 12 and 13:
10 HENK lM. SCHOOT [...]."(6,5) The
Page 14 and 15:
12 HENK J.M. SCHOOT All of those wh
Page 16 and 17:
14 HENK J.M. SCHOOT intended for th
Page 18 and 19:
16 HENK J.M. SCHOOT the Father and
Page 20 and 21:
18 HENK J.M. SCHOOT also called 'th
Page 22 and 23:
20 HENK J.M. SCHOOT to Jesus: the f
Page 24 and 25:
22 HENK J.M. SCHOOT consists fundam
Page 26 and 27:
24 HENK 1.M. SCHOOT The analysis of
Page 28 and 29:
26 HENK J.M. SCHOOT are the mediato
Page 30 and 31:
28 HENK J.M. SCHOOT Finally, it is
Page 32 and 33:
30 HENKJ.M.SCHOOT being taken serio
Page 34 and 35:
32 HENK 1.M. SCHOOT When I started
Page 37 and 38:
NICHOLAS OF CUSA AND THE RELATION B
Page 39 and 40:
NICHOLAS OF CUSA 37 possibilities i
Page 41 and 42:
NICHOLAS OF CUSA 39 Readers of this
Page 43 and 44:
NICHOLAS OF CUSA with reverence." I
Page 45 and 46:
NICHOLAS OF CUSA 43 God and believe
Page 47 and 48:
NICHOLAS OF CUSA 45 So, on the one
Page 49 and 50:
NICHOLAS OF CUSA 47 So, Saint Paul
Page 51 and 52:
NICHOLAS OF CUSA 49 Word of God. Ev
Page 53 and 54:
NICHOLAS OF CUSA 51 theology of rel
Page 55 and 56:
NICHOLAS OF CUSA 53 Cusanus as a Ch
Page 57 and 58:
NICHOLAS OF CUSA 55 work, Nicholas
Page 59 and 60:
NICHOLAS OF CUSA 57 The ambiguity o
Page 61 and 62:
NICHOLAS OF CUSA 59 Beginning and i
Page 63:
NICHOLAS OF CUSA 61 5. Work, insofa
Page 66 and 67:
64 FRANS J.H. VOSMAN betrifft nicht
Page 68 and 69:
66 FRANS J.H. VOSMAN Wahrheit, die
Page 70 and 71:
68 FRANS J.H. VOSMAN entnommenen Vo
Page 72 and 73:
70 FRANS J.H. VOSMAN Hinblick auf G
Page 74 and 75:
72 FRANS lH. VOSMAN begegnen Gut un
Page 76 and 77:
74 FRANS J.H. VOSMAN wie zwischen H
Page 78 and 79:
76 FRANS J.H. VOSMAN eine Logik des
Page 80 and 81:
78 FRANS J.H. VOSMAN Schrecken der
Page 83 and 84:
OVER GOD ALS PERSOON Kuitert, De Di
Page 85 and 86:
OVER GOD ALS PERSOON van de eerste
Page 87 and 88:
OVER GOD ALS PERSOON 85 bepaald soo
Page 89 and 90: OVER GOD ALS PERSOON 87 voortkomt u
Page 91 and 92: OVER GOD ALS PERSOON 89 De diepere
Page 93 and 94: OVER GOD ALS PERSOON 91 Persoon-zij
Page 95 and 96: OVER GOD ALS PERSOON 93 waardig per
Page 97 and 98: OVER GOD ALS PERSOON 95 'goddelijke
Page 99 and 100: OVER GOD ALS PERSOON 97 mogen wij d
Page 101 and 102: OVER GOD ALS PERSOON 99 zijnde uit
Page 103 and 104: OVER GOD ALS PERSOON 101 vindt in z
Page 105 and 106: OVER GOD ALS PERSOON 103 identifice
Page 107 and 108: TRANSCENDENTALE NOTIES VAN WERKELIJ
Page 139: TRANSCENDENTALE NOTIES VAN WERKELIJ
Page 144 and 145: 142 HENK J.M. SCHOOT islamitisch-ch
Page 146 and 147: 144 HENK lM. SCHOOT verschijnen van
Page 148 and 149: 146 HENK J.M. SCHOOT bedoelt schijn
Page 150 and 151: 148 HENK J.M. SCHOOT van de erfzond
Page 152 and 153: 150 HENK J.M. SCHOOT Ik noem nu in
Page 154 and 155: 152 HENK J.M. SCHOOT God door Mosli
Page 157 and 158: ANNUAL REPORT 2006 Cristina M. Pump
Page 159 and 160: ANNUAL REPORT 2006 157 member of th
Page 161 and 162: Radboud University Nijmegen Utrecht
Page 163 and 164: Individual projects ANNUAL REPORT 2
Page 165 and 166: ANNUAL REPORT 2006 163 Valkenberg,
Page 167 and 168: ANNUAL REPORT 2006 165 Goris, H.J.M
Page 172: 0 0 p 0 ,0 if "0 8 0 \l ~
show all

Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?