Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

120 PETER R. VAN VELDHUIJSEN
de convertibiliteit, communitas en coëxistentie met zijnde volgens de
eerste these maakt elke reële distinctie onmogelijk, dus ook die op
grond van een of andere zakelijke natuur der dingen.
Het volgende argument van Scotus is dan ook niet geldig,
aldus Javelli. Afgezien van elke verstandsoperatie worden verstand
en wil meer dan alleen begripsmatig onderscheiden, en welomdat zij
verschillende operaties hebben. Vandaar dat hun objecten, namelijk
zijnde en goed, meer dan begripsmatig onderscheiden worden. Dus
worden zijnde en goed ex natura rei en daarmee reëel
onderscheiden. Volgens Aristoteles immers worden de
zielevermogens onderscheiden op grond van hun objecten.V Een
objectief onderscheid tussen wil en verstand betekent dus ook een
objectief onderscheid tussen zijnde en goed." Kortom, de
transcendentia worden ex natura rei en dus reëelonderscheiden van
zijnde, volgens Scotus.
Wie echter in het voetspoor van Thomas filosofeert, kan dit
argument niet als juist accepteren. Het is namelijk thomasisch -
Javelli spreekt van secundum nos - om te zeggen dat verstand en wil
niet alleen vanwege hun objecten ofwel ex natura rei worden
onderscheiden, maar ook op de reële wijze van twee zelfstandige
vermogens zelf. Maar een noodzakelijk en reëelonderscheid in de
vermogens impliceert niet vanzelfsprekend een noodzakelijk
onderscheid in de objecten. En evenmin kan men zich in dezen op
Aristoteles beroepen. Een formele of begripsmatige distinctie in de
objecten is voldoende om een reële distinctie in de vermogens op te
roepen, zoals een formele distinctie in een object voldoende is om
een specifieke en reële distinctie tussen twee wetenschappen op te
roepen. Een zelfde zaak immers wordt onder formeel verschillend
opzicht beschouwd door onderscheiden wetenschappen; zo wordt
52 Aristoteles, De anima II 4 (415aI6-22).
53 De transc., 463a: "Nee valet ratio Scoti, quae est haec. Secluso omni
opere intellectus, voluntas et intellectus distinguuntur plus quam ratione,
cum habeant distinctas operationes; ergo eorum objecta distinguuntur plus
quam ratione, quae sunt ens et bonum; ergo distinguuntur ex natura rei.
Consequentia vero sic probatur, quoniam ex De anima II, text.33 potentiae
distinguuntur per objecta; ergo qualis est distinctio inter voluntatem et
intellecturn, talis erit inter ens et bonum. Cum ergo intellectus et voluntas
distinguantur, ex'natura rei distinguentur; similiter ens et bonum."