Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

OVER GOD ALS PERSOON 103
identificerende betrekking tot zichzelf om. Maar dat is geen
oorspronkelijke zelfconstitutie, dat is een vrije aanvaarding van wat
je gegeven wordt te zijn. De mens is niet alleen zichzelf maar hij
verhoudt zich tot zichzelf, hij heeft zelf zichzelf te zijn. Maar als in
deze vrije verhouding tot zichzelf als persoon precies de reden
gelegen is voor de bevestiging van de afhankelijkheidsrelatie tot God
als grond van deze vrije zelfverhouding, dan moet God daarmee
ineen als Persoon bevestigd worden.
Het moge duidelijk zijn dat ik hier voorbij de
mogelijkheden van Thomas ga. Thomas denkt vanuit de orde van de
zijnswerkelijkheid die een tendens tot toenemende perfectie vertoont.
Het lagere toont in zichzelf al iets van het hogere en kan in zijn
lagere perfectie niet begrepen worden tenzij in het licht van een
maximum. Zijn denken is wezenlijk een perfectie-denken: al het
bestaande is getekend door een tendens meer te zijn dan het is, om
volgens zijn eigen wijze 'alles te zijn'. Al het mindere verwijst naar
een meer, en het geheel van meer en minder verwijst naar een
maximum (vgl. de 'vierde weg'). Als de zijnswijze van persoon een
perfectie aanduidt, dan kan het persoon-zijn aan God, de
exemplarische perfectie waar de algemene tendens tot perfectie op
georiënteerd is, niet ontbreken. Zo redeneert Thomas. Ik zou daar
nog iets aan willen toevoegen. Waar de scheppingsdaad resulteert in
een wezen dat de zijnswijze van persoon heeft, daar manifesteert
zich in de eenheid van vrije zelfstandigheid en afhankelijkheid de
scheppende grond bij wijze van beeld (imago). Als ik dan in de
aanvaarding van mijzelf als vrije persoon tevens de daarin besloten
relatie tot God als de scheppende grond van mijn bestaan bevestig,
ligt het dan niet in de rede tevens God als persoon te bevestigen?
Deze gedachtegang sluit op een bepaalde manier aan bij de
programmatische visie die Thomas verwoordt in de proloog van het
tweede deel van zijn Summa Theologiae. Hij zegt daarin het
volgende: in het eerste deel hebben we gesproken over God als de
absolute zijnsmacht waaruit alle dingen zijn voortgekomen volgens
zijn wil. Nu komen we over de mens te spreken, de mens waarvan
gezegd wordt dat hij gemaakt is naar Gods beeld (ad imaginem Dei).
Dat beeld komt tot uitdrukking in de drie aspecten van het geest-zijn
van de mens: 'intellectualiteit', 'vrije wil' en 'zelf beschikkend
vermogen'. Zo kunnen we de mens in zijn morele levenspraktijk
beschrijven, naar het voorbeeld van zijn schepper, als wezen dat