Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht

OVER GOD ALS PERSOON
van de eerste persoon is ons ook een onpersoonlijk buitenperspectief
gegeven van waaruit we naar onszelf kijken in onze feitelijke
gegevenheid binnen het geheel van de natuurlijke werkelijkheid, die
in haar orde en wetmatigheid soeverein onverschillig staat tegenover
personale en morele zincategorieën. Het geloof in een persoonlijke
God, althans in zijn geobjectiveerd-ontologische gestalte van het
theïsme, komt zo in tegenspraak te staan met de fundamentele
ervaring van eindigheid, dat is, van de contingente gegevenheid van
het binnenperspectief van waaruit we onszelf als een persoon
ervaren, als een eigen zelf dat zich in een morele ruimte situeert en
oriënteert.
De crisis in het geloof in een persoonlijke God zou wel eens
kunnen wijzen op een dieperliggende crisis in de hedendaagse
ervaring van onszelf als persoon. Want wat betekent het in het licht
van onze rationele kennis van de wereld dat mensen elkaar
bejegenen en ervaren als een persoon, als een individu met een
unieke betekenis en waardigheid? Kan men zeggen dat mensen
personen zijn? Of is de titel persoon niet een symbolische fictie
waarvan wij ons bedienen ten behoeve van de morele en juridische
vormgeving van het menselijk leven? De natuurlijke wereld zoals we
die in onze wetenschap leren kennen en door onze techniek
omvormen biedt steeds minder ruimte voor traditionele personen.
Wij beleven en ervaren onszelf van binnenuit noodzakelijkerwijs als
een 'zelf, als een bewust centrum van waarderingen, strevingen,
gevoelens en gedachten, en zo beleven we door empathie en
emotionele identificatie ook andere mensen, soms zelfs dieren, als
personen. Maar de vraag is of de status van de mens als persoon een
rationele rechtvaardiging kan vinden buiten de symbolische vorm
van die bejegening om.
Het onbehagen in de voorstelling van een persoonlijke God
is niet zo gemakkelijk te duiden. Als men Kuitert leest over de
'persoonachtige beeldvorming', dan valt toch op hoezeer hij persoon
reduceert tot het 'persoonlijke', de sfeer van de beleving van het zelf
en de directe betrokkenheid op de eigen gevoels- en belevingswereld
van het individu. Het ongemak van Kuitert heeft naar mijn indruk te
maken met het feit dat het 'persoonlijke' van een bepaald type
geloofsbeleving (het vertrouwde, het intieme, de emotionele
identificatie) het onmenselijke van God te veel naar de achtergrond
doet verdwijnen. God wordt toch het liefst gezien als iemand wiens
83