Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

14
In het bevoegdheidsgebied van de pabo’s zijn de tekorten ongelijk verdeeld over
onderwijssoorten en regio’s. Het speciaal onderwijs heeft te maken met een zeer hoog
aantal onvervulbare vacatures. Verder is het zo dat het tekort zich in hoge mate concentreert
in de Randstad. 25 Het gaat dan vooral om ‘achterstandsscholen’ en scholen in de
grote steden. Niettemin zullen de tekorten elders waarschijnlijk ook snel toenemen. Er
zijn hoofdzakelijk tekorten in de bovenbouw. Het aantal vacatures voor directeuren van
basisscholen neemt toe (Vrielink, 2001a; Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen,
2002b; Sociaal en Cultureel Planbureau, 2002). 26
De nota Werken in het onderwijs 2003 verwacht voor 2006 in het primair onderwijs de
grootste knelpunten in de vier grote steden en in de provincie Flevoland. Voor directiepersoneel
zijn de knelpunten meer verspreid over het hele land.
In het voortgezet onderwijs neemt het aantal onvervulde vacatures snel toe. Het aantal
vacatures bedraagt daar ongeveer anderhalf procent van het totaal aantal voltijdleraarsbanen,
dat ongeveer 70.000 bedraagt. 27 Ook hier is het probleem in de Randstad
(grote steden en achterstandsscholen) groter dan elders en in het vmbo weer groter
dan in de bovenbouw van havo en vwo. De spreiding over de verschillende vakgebieden
is divers: het aantal onder- en ongediplomeerde docenten in het voortgezet onderwijs
is gestegen van 3.000 in 1997 naar ruim 5.200 in 2001. Juist in de talen, economie
en wis- en natuurkunde zijn veel on(der)gediplomeerde docenten aan de slag, meldt de
nota Werken in het onderwijs 2003 (p. VIII). Een en ander krijgt nog meer betekenis als
men bedenkt dat in de grote steden 60 tot 75 procent van de leerlingen in het voortgezet
onderwijs het vmbo volgt. Dat heeft een groot gebrek aan leraren in de technische
vakken. Het vmbo is een zeer belangrijke categorie en wordt naar mijn mening in waarde
regelmatig onderschat. 28 Er zal in de toekomst veel geld beschikbaar moeten
komen voor deze sector.
In 2006, zo bericht de nota Werken in het onderwijs 2003, is het lerarentekort in het
voortgezet onderwijs een zaak van de vier grote steden en de omringende regio’s. Een
en ander neemt niet weg dat ook andere regio’s forse knelpunten laten zien. De nota
spreekt daarom over een ‘verontrustend beeld’. Gepleit wordt voor een brede aanpak.
Er bestaat overigens grote behoefte aan nader onderzoek naar aard en omvang van de
tekorten in de diverse sectoren en regio’s, want de aanpak van het tekort is nu te generiek.
Momenteel onderzoekt het ITS nadere kenmerken van zij-instromers, mede in
relatie tot functiedifferentiatie. De resultaten van deze zogenoemde aandachtsgroepenmonitor
zijn waarschijnlijk medio dit jaar beschikbaar. 29 De gegevens maken voor de
zij-instromers wellicht een gedifferentieerdere aanpak mogelijk. Zoals gezegd is meer
onderzoek nodig naar kwantitatieve en kwalitatieve aspecten van de tekortproblematiek,
zodat een gedifferentieerde aanpak mogelijk wordt.