Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

In het verleden zijn er ook al maatregelen genomen om herintrede te bevorderen. Dit heeft tot begin
2003 in totaal 8.500 herintreders opgeleverd (mondelinge mededeling van R. Monasso, 14 januari
2003). Naar de effecten van ouderenbeleid en de inzet van extra ondersteunend personeel is ook
onderzoek uitgevoerd (Oranje, 2002). Inmiddels is bekend dat een project om 55-plussers te reïntegreren
niet erg succesvol was (zie http://www.minocw.nl/werkinonderwijs/brief2k.html).
Terzijde merk ik hier op dat het voor de kwaliteit en het imago van het (voortgezet) onderwijs van
belang is dat er voldoende academisch geschoolde leerkrachten blijven. Verder speelt bij het imago
ook de feminisering van vooral het primair onderwijs en de opleidingen een rol (Geerdink, 2001).
Onder de kop ‘Met het onderwijsveld zoeken naar nieuwe initiatieven voor de aanpak van het lerarentekort’
doet de nota Werken in het onderwijs 2003 (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen,
2002k, p. 52) verder suggesties voor de volgende terreinen: (her)professionalisering van
beroep en onderwijsorganisatie, ruimte voor de scholen; imago van het werk; andere organisatie van
het werk; opleiden in de school; alternatieve wervingskanalen; aan het werk blijven (zie verder
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 1999, 2000c, 2002g, 2002i).
Soms worden onder de druk van de omstandigheden lapmiddelen ingezet, zoals het verstrekken van
parkeervergunningen, de (tijdelijke) inzet van ‘specialisten’ zoals interne begeleiders en remedial
teachers, en de inzet van stagiaires, directieleden en ouders. Deze middelen bieden structureel bezien
geen soelaas.
Ook werkgevers in het onderwijs nemen initiatieven. Ons Middelbaar Onderwijs werkt samen met
Fontys Hogescholen om toekomstige leraren te werven onder eigen leerlingen. De Stichting
Carmelcollege en KPC-groep werken in het project Slash21 samen aan een nieuwe manier van leren,
waarbij ook leraren andere functies krijgen als tutor en onderwijsassistent. De St. Lucasstichting voert
een actief personeelsbeleid en probeert andere organisatievormen te vinden, waaronder opleiden op
school. Fontys Hogescholen komt in 2003 met leraren speciaal voor ‘tieners’ (samenwerking tussen
pabo en tweedegraadslerarenopleiding). De lerarenopleidingen worden steeds actiever, bijvoorbeeld
door organisatie van de conferentie op 14 januari 2003, en trachten ten opzichte van het ministerie
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen meer het voortouw te nemen. De gepercipieerde regelzucht
van ‘Zoetermeer’ irriteert. Ook in het vmbo zijn er projecten om vakmensen tot leraar in het
vmbo op te leiden (Bolhuis et al., 2000), en verder initieert het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt
een aantal activiteiten (zie verder bijvoorbeeld ook de brochure Een jonge hond met twintig ervaring
en de nota Een goed begin is heel wat werk van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen; http://www.lesgevenandersorganiseren.nl;
http://www.minocw.nl/werkinonderwijs/index.html; http://www.nieuwonderwijspersoneel.kennisnet.nl).
32 Dit is een zeer globale schatting waarbij echt kleine initiatieven niet meegerekend zijn. Ik ontleen de
gegevens vooral aan ministeriële nota’s, publicaties van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt en
van het Samenwerkingsorgaan Beroepskwaliteit Leraren, aan gegevens van lerarenopleidingen, de
vijf grote gemeenten en enkele grote schoolbesturen, en aan artikelen in periodieken van grote
onderwijsbonden. Als ik allerlei andere, kleinere of tijdelijke initatieven meereken of de schaalgrootte
van de term activiteit verklein, dan gaat het waarschijnlijk om honderden initiatieven.
33 Het gaat in dit actieplan voor 2003 om de volgende activiteiten: convenanten tussen het ministerie
en het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt; regionale convenanten; vernieuwing van de inrichting
van het onderwijs op schoolniveau met behulp van ict; vervanging anders organiseren; inzetten van
vliegende brigades/kunstenaars voor de klas; een landelijk informatiepunt; opzetten van een ‘pool’
met zij-instromers; maatwerktrajecten voor (net) niet-hbo-afgestudeerden; een pedagogischdidactische
cursus voor het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie over vraagfinanciering;
assessment in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie; ontwikkeling van opleidingsdidactiek
voor leren op de werkplek; inzetten van fpu’ers als coach voor beginnende leraren; opleiden in de
Leraar worden: ‘under construction’?
75