Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

1 Introductie
Mijnheer de rector magnificus,
Dames en heren,
De leeropdracht die ik vervul wordt aangeduid als afstandsonderwijs ten behoeve van
de opleiding tot leraar. In deze leeropdracht staan enkele termen centraal, zoals
afstandsonderwijs, opleiding, leraar en leraar worden. Dit lijken voor zichzelf sprekende
termen, maar dat zijn het niet. Op de betekenis van elke term zou ik uitgebreid kunnen
ingaan. Ik doe dat hier niet. 1 Ik wijs er wel op dat ik in deze oratie de begrippen ruim en
flexibel zal gebruiken.
Ik wil vanmiddag het volgende aan de orde stellen. Eerst ga ik in op een van de belangrijkste
problemen in het huidige Nederlandse onderwijs, namelijk het tekort aan leraren
(Stijnen & Van Dam-Mieras, 2002). Daarna geef ik een schets van mogelijke oplossingen
voor dit probleem. Vervolgens spreek ik over de bijdrage die de Open Universiteit
Nederland met afstandsonderwijs kan leveren aan de bestrijding van het lerarentekort.
Daarbij zal ik zowel ingaan op de aanbodkant van het probleem als op de vraagkant.
De bestrijding van het lerarentekort zal pas succes hebben als tegelijkertijd de nodige
innovaties plaatsvinden in het huidige onderwijs en in de manieren waarop men leraar
kan worden én blijven. De laatste delen van mijn oratie gaan daarover. Ik stel daartoe
allereerst het belang aan de orde van de professionele ontwikkeling van beginnende
en zittende leraren. Daarna ga ik in op een opvatting over leren die voor het opleiden
van leraren van betekenis is. Ik doel dan meer in het bijzonder op het constructivisme.
Tot slot geef ik een schets van de rol die afstandsonderwijs ook in de toekomst kan spelen
bij het ‘opleiden’ van leraren. Ik doe dat onder de titel ‘Afstandsonderwijs en de
leraar, het lerarentekort voorbij’. Het zal blijken dat leren niet beperkt is tot het schoolse
leren, 2 maar dat leren op en om de werkplek ook cruciaal is. Daarbij speelt kwaliteitsborging
door middel van elektronische ondersteuning een wezenlijke rol.
Vooraf wil ik nog onder uw aandacht brengen dat leerkrachten (mede) opleiden met
behulp van afstandsonderwijs op het eerste gezicht op een contradictio in terminis zou
kunnen lijken. Ik hoop u na afloop van deze oratie ervan overtuigd te hebben dat dit
niet zo is.
Leraar worden: ‘under construction’?
7