Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

44
het voortgezet onderwijs uitgevoerd is voor het vak biologie (Brouwers & Morélis,
2003). Door materiaal te ordenen zoals experts het doen, boekt dit project goede leerresultaten.
Niet de lerende structureert vooraf, dat doet een expert. Van lerenden wordt
verwacht dat zij de informatie verwerken zoals de expert dit doet.
Ravitch (2000) vindt de opvatting verkeerd dat in de school tijdens het leren de overdracht
van kennis geminimaliseerd of zelfs genegeerd dient te worden. Dit leidt er
volgens haar toe dat jongeren de intellectuele kracht van de ervaringen van anderen
missen, wat hen belet te gaan staan op de schouders van ‘giants in every field of
thought and action’ (p. 466). 98 Meer in het algemeen is het dus de vraag hoe de kennisflowbenadering
van het constructivisme zich verhoudt tot de gebruikelijke kennisstockbenadering
(Kessels, 2002). Het aan Vygotski ontleende concept ‘zone van de
naaste ontwikkeling’, als uitdrukking van ontwikkelend onderwijs, kunnen we misschien
zien als een hulpmiddel om in de kennisflowbenadering de intrinsiek pessimistische
opvatting over groei van (wetenschappelijke) kennis te boven te komen. Constructivistische
opvattingen kennen voor individuele kennisgroei een grote rol toe aan
aanwezige (voor)kennis.
Receptie van het constructivisme en de rol van de leraar
In aansluiting op het vorige punt wil ik opmerken dat de receptie van het constructivisme,
of de consequenties van het constructivisme, waarschijnlijk veel invloed heeft
gehad op de rol en de functie van de leraar. Zo heeft de veranderende rol van de leraar
voor veel onduidelijkheid gezorgd over de positie van de leraar. Als voorbeeld noem ik
de al gememoreerde opvatting dat de leraar meer een begeleider of ontwerper van
leerprocessen moet worden, en minder een overdrager van kennis. Dat heeft de onzekerheid
vergroot. Veel leraren vinden, en zij niet alleen, dat de rol van domeinkennis
erg gerelativeerd wordt, terwijl hun keuze voor het beroep, zeker in het voortgezet
onderwijs, vaak in eerste instantie is ingegeven door de vakinhoud. Een probleem dat
erbij komt, is dat het onduidelijk wordt wat de aard behoort te zijn van de (ondersteunende)
activiteiten die een leraar dient te ondernemen. Soms heeft dat bij leerkrachten
geleid tot een verkeerde, passieve houding: laat de leerlingen maar zelfstandig studeren
in het studiehuis. Ze moeten het zelf maar uitzoeken. De onduidelijkheid over de
functie van de leerkracht wordt nog versterkt doordat met betrekking tot vakinhouden
een beweging is waar te nemen die zich afwendt van vereenvoudigde disciplinaire vakkennis,
Riemersma et al. (2003) spreken in dit verband over ‘pedagogische simplificatie’,
in de richting van brede leergebieden.