Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

56
Coaching vindt voornamelijk plaats op de werkplek. Vaak wordt een cyclisch model
gevolgd, met elementen zoals het formuleren van leerdoelen, planning van observaties,
observatie en feedback, en het vaststellen van leerbehoeften op basis van feedback.
Stagebegeleiders volgen vaak im- of expliciet een dergelijk model. Een aantal elementen
daaruit kan goed via afstandsonderwijs worden verzorgd, bijvoorbeeld de voorbereiding
van leerdoelen formuleren, onderdelen uit de feedback en coachen op
afstand (Rubens, 2000b). De elektronische leer- en werkomgeving maakt het tevens
goed mogelijk degelijk zicht te houden op de vorderingen van de student-leerkracht
en op de gehanteerde samenwerkingsvormen.
Supervisie slaat vooral op systematische reflectie. Zoals we gezien hebben speelt reflectie
een aanzienlijke rol bij het opleiden van leraren. In alle fasen van de reflectiecyclus
zijn elementen van afstandsonderwijs op een flexibele wijze in te bouwen. Denk in dit
verband ook aan videoconferencing en intervisie.
Werkplekstudie wordt gebruikt om lerenden op de werkplek zaken uit te laten zoeken
die voor hun toekomstig functioneren wezenlijk zijn. Vaak gaat het om het uitvoeren
van verkenningen of onderzoekjes in de praktijk. In de opleiding tot leraar zijn deze
elementen zeer goed uit te voeren in een gesimuleerde onderwijssituatie. Dat komt
ook zeker tegemoet aan de eis dat dit soort activiteiten het beste in een zekere zelfstandigheid
uit te voeren moeten zijn. Via a-synchrone communicatie kan de werkplekbegeleider,
c.q. de opleidingsdocent, zo nodig worden ingeschakeld.
Actieleren is een vorm van leren waarbij in groepsverband reële werkproblemen worden
verkend. Probleemanalyse en probleemoplossing spelen een flinke rol. Het zal
duidelijk zijn dat ict en afstandsonderwijs hierbij zeer belangrijk kunnen zijn. Eerder
genoemde projecten die samenhangen met het begeleiden van beginnende en zittende
leraren op en om de werkplek, zijn voor deze vorm van leren zeer geschikt.
Uit het bovenstaande zou ten onrechte geconcludeerd kunnen worden dat de mogelijkheden
van afstandsonderwijs voor werkplekleren gemakkelijker te realiseren zijn als
de begeleider zich niet op de werkplek bevindt. Dat is echter niet altijd het geval.
Duidelijk is immers dat het bij afstandsonderwijs in professionele leergemeenschappen
niet alleen gaat om substitutie van andere activiteiten, maar ook om wezenlijke verbeteringen.
Denk aan de vergrote kansen op het generaliseren van ervaringen (decontextualisatie),
en aan flexibeler en met meer kwaliteit aanbieden van allerlei ervaringen. Dit
geldt dan niet alleen voor begeleiding buiten de werkplek, maar ook voor begeleiding
op de werkplek.
Op dit punt hecht ik er erg aan te benadrukken dat vormen van afstandsonderwijs en
ict-platforms het leerpotentieel van de werkplek (de school) aanzienlijk kunnen vergroten.
Ik doel dan vooral op mogelijke tekorten in het leerpotentieel voor professionele
ontwikkeling, zoals onvoldoende taakgevarieerdheid, een onvoldoende complexe